Gripla - 2019, Qupperneq 144

GRIPLA144
mjög í kringum tóninn E sem einnig er hvíldarpunktur í lok flestra hend-
inga í fyrri hluta lagsins.
Nóturnar sem varðveist hafa í AM 461 12mo bregða áhugaverðu ljósi á
þá trúarmenningu sem hér ríkti í kaþólskum sið. Þær sýna að bænasöngur
átti sér ekki einungis stað í föstu formi messu og tíðasöngs. Aðeins þrír
af níu söngvum eru nefndir í Orðubók eða skrifaðir upp í litúrgískum
handritum. Það gefur til kynna að flest lögin í 461 hafi verið liður í ann-
ars konar bænahaldi, væntanlega þess sem átti bókina. Það að lögin eru
önnur en almennt voru sungin við sömu texta annars staðar í Evrópu gæti
bent til þess að hér á landi hafi einhverjir fengist við nýsköpun í söng og
kvæðagerð, að minnsta kosti með því að fella texta að tónum með nýjum
hætti eins og geymd lagsins O florens rosa / O Jesu dulcissime ber með sér.
Einnig sýnir kverið að sparneytnir kirkjunnar menn leituðust við að upp-
færa söngforða sinn með því að skafa upp bækur og nýta skinnið aftur. Sá
sem söng úr þessu litla kveri kunni eflaust ýmsar Maríusögur og kannski
hefur honum þótt vissara að eiga og fara með kraftaverkasöngva sem eftir
öllu að dæma höfðu reynst öðrum vel.
Heimkynni
Að endingu er við hæfi að huga að því hvar þetta smáa en efnisríka
handrit gæti verið upprunnið. Það kom til Árna Magnússonar frá Þorsteini
Eyjólfssyni (um 1645–1714) lögréttumanni á Háeyri í Stokkseyrarhreppi.
Engar frekari upplýsingar um feril þess er að finna hjá Árna. Á spássíum
í handritinu eru sums staðar páruð mannanöfn — Bjarni Bjarnason, Árni
Jónsson og Árni Halldórsson (óvíst)89 — en erfitt er að tengja þau við
Þorstein og framættir hans. Þorsteinn hafði verið ráðsmaður í Skálholti á
árunum 1682–84 og hugsanlegt er að handritið hafi þá komist í hans hendur
fremur en að það hafi verið ættargóss. Spássíukrot á bl. 6v gefur hugsanlega
vísbendingu um verustað handritsins einhvern tíma á þeirri hálfu annarri öld
sem leið frá því að það var skrifað og þar til það komst í eigu Þorsteins. Þar
stendur á neðri spássíu, á hvolfi: „struge J Lang“ og verður að telja líklegt
að þar sé átt við bæinn Strjúg í Langadal í Húna vatnssýslu. Svo vill til að í
89 Nafn Bjarna virðist vera á 10v, 26r og 51v, „Arne ionson“ stendur á 57r og á 37r og 41v er
nafn sem virðist geta verið Árni Halldórsson. Á 30r má lesa „Mynum god[000] sigurde
[...]“ og á bl. 30v hefur barn skrifað upphaf Faðirvorsins.