Gripla - 2019, Síða 197
197
Haraldur lofar því einu að láta ekki á sér sjá hvað honum finnist, hvernig
sem saga íslendingsins verði. Sagan slær í gegn. í höllinni þótti sumum
íslendingurinn ofmetnast meðan aðrir höfðu gaman af.30
Hin sterka sagnahefð er að mati söguhöfundar eða ritstjóra í réttum
höndum á íslandi. Það kemur skýrt fram að íslendingurinn sögufróði hefur
enga bakhjarla, hann stendur einn, sagnakunnáttan er hans auðmagn og
dugir honum til þess að komast í dáleika við konung. Einnig er minnt á að
hinn sögufróði íslendingur sé ungur og fagur en fátækur. Að því spurður
hvort hann kunni eitthvað segist hann kunna nokkrar sögur. Hógværð,
heiðarleiki og hugrekki eru þær dyggðir sem hér er byggt á. Kaflinn í riti
Gríms er nokkuð skilmerkileg endursögn á „íslendings þætti sögufróða“ í
Fornmanna sögum VI frá 1831 (kafli 99). Orðalag er þó einfaldað lítillega og
lagað að samtíma en hliðartextinn segir okkur að Haraldur hafi tvær hliðar
og á öllu sé von.
Annað sögubrotið í fyrra bindinu er einnig byggt á Fornmanna sögum
VI frá 1831, kafli 43–46, og fjallar um Halldór Snorrason.31 Frásagnirnar
tengjast gegnum aðalpersónurnar og Harald harðráða en í seinni sögunni
ber mun meira á gallaðri skapgerð og slöku siðgæði konungsins.
Sá Halldór Snorrason sem Grímur segir frá í Sagastykker er heilsteyptur,
kjarkmikill og fylginn sér. Seinna orti Grímur sögukvæði um Halldór og
fræðimönnum þótti lýsingin svo jákvæð að þeir töldu víst að Grímur væri
að lýsa sjálfum sér.32 Það er ólíklegt en kvæði Gríms um Halldór Snorrason
er í samræmi við lýsingu á þeim manni í Fornmanna sögum og fellur vel
að hugmyndum Gríms og kenningum um norræna skapgerð, þjóðaranda,
sögu og menningu.
í hliðartexta með kaflanum um Halldór Snorrason33 er rifjað upp að
sagt er frá sama Halldóri og þeim sem nefndur var í fyrstu sögunni. Hann
dvaldist með konungi í Miklagarði, kom síðar til Noregs og var þar um
hríð við hirð hans. Tekið er fram að Halldór hafi hvorki þolað ágirnd
30 „Da talte folk meget om denne gammen; nogle sagde, at den Islænder var altfor kjæk, at
fortælle höit en saadan saga, og de gade vidst, hvorledes saadant huede kongen; andre fandt
Islænderen fortalte godt, men andre fandt det modsatte.“ Grímur Thomsen, Sagastykker I,
2.
31 Fornmanna sögur. Eptir gömlum handritum. VI. Saga Magnúsar góða ok Haralds harðráða ok
sona hans (Kaupmannahöfn: Hið konúngliga norræna fornfræða fèlag, 1831), 240–251.
32 Kristján Jóhann Jónsson, Grímur Thomsen, 258–259.
33 Grímur Thomsen, Sagastykker I, 3.
HETJUR OG HUGMYNDIR