Gripla - 2019, Qupperneq 200

GRIPLA200
félögum. Þjóðólfur er sendur í þrígang til þess að fara fram á að Brandur
gefi konungi dýrar gjafir: fyrst skarlatsskikkju, síðan öxi og að lokum
kyrtilinn sinn. Þjóðólfi ofbýður en gegnir þó og Brandur lætur refjalaust
af hendi það sem um er beðið þangað til kemur að kyrtlinum. Af honum
sker hann aðra ermina.
Kóngur skilur sneiðina og segir að þessi maður sé bæði örlátur og snjall.
Hann sé að senda sér skilaboð um að þar sem konungur hafi aðeins þá
höndina sem tekur en ekki þá sem gefur, þurfi hann ekki nema eina ermi.
Sjálfsagt hefur mörgum, bæði fyrr og síðar, fundist að þetta væri einmitt
helsti vandi konunga. Eins og kunnugt er fór hrollur um handhafa kon-
ungsvalds í Evrópu eftir borgarabyltingarnar amerísku og frönsku. í þetta
skiptið skerst þó ekki í odda vegna yfirgangs konungsins.
Grímur Thomsen og skoðanabræður hans á fimmta áratug nítjándu
aldar voru frjálshyggjumenn síns tíma, töldu rétt að skerða hlut aðals og
konunga og frásögn Gríms af Brandi er jafnframt saga af grunnhyggnum
konungi sem ásælist eignir þegna sinna, þó að tekist hafi að koma viti fyrir
hann í þetta skiptið. Örlæti Brands, kjarkur og hreinskilni færa honum
heiður og ágóða. Þessir endurrituðu textar eru dæmisögur um rétt siðferði
og rétta hegðun metnaðargjarnra pilta af milli- og borgarastétt. Hvernig ber
þeim að hegða sér sem sækja utan af jaðrinum og inn að miðju valdsins?
Glæsibragur, ráðsnilld og hetjuskapur gætu verið góð byrjun.
Frásögninni af Brandi er fylgt eftir með stuttri sögu úr Ólafs sögu helga,
af Arnljóti gellina.39 Arnljótur er einfari og útlagi. í sögubrotinu og síðar
í kvæði túlkaði Grímur Thomsen hann sem rómantíska hetju. Hann er
flóttamaður í fátæklegu húsi systur sinnar og mágs en búinn eins og kon-
ungur og með silfurdisk í farangri sínum og matast af honum á fjöllum.
í sögubrotinu hefur ólafur helgi kyrrsett íslendinginn Þórodd
Snorrason en leyft Gelli Þorkelssyni að fara heim. Þóroddur kann því
afar illa að vera ekki frjáls ferða sinna eða eins og segir í textanum „at det
ikke stod ham frit for, at drage hvorhen ham lystede“. Hann býðst því
til þess að fara í skattheimtuferð fyrir konung. Sú ferð hefur orðið fyrri
sendimönnum að bana en Þóroddur kýs frelsið fremur en helsið þótt það
kosti hann lífið, eins og sannur, frjálslyndur borgari á nítjándu öld „thi han
ændsede ikke, hvorledes det vilde gaa ham, naar han kun maatte blive sig
selv raadig.“
39 Grímur Thomsen, Sagastykker I, 8–13.