Milli mála - 2018, Side 96

NÆRVERA OG TÚLKUN ÞÝÐANDANS
96 Milli mála 10/2018
þýðingadagbóka og neðan- og aftanmálsgreina.25 Markmiðið var
að beina athygli að þýðingarferlinu og þar með að vinnu kven-
þýðandans og hlutverki hennar sem virks geranda.
Sú þýðingafræðilega orðræða sem hér er vísað til í mjög stuttu
máli hófst löngu eftir tíð Poestions. Þrátt fyrir það vekur hún eftir-
tekt greinandans. Það er tvímælalaust athyglisvert að austurríski
þýðandinn skuli hafa notað eins marga hliðartexta þegar hann þýddi
úr íslensku og raun ber vitni. Því verður að spyrja hvert markmið
hans var með þessum textum og að hve miklu leyti þeir mótuðu
þýðingar hans og stýrðu hugsanlega viðtökum á þeim í ákveðna átt.
4. Hliðartextar og þýðingar
Gérard Genette er höfundur eins mikilvægasta verks sem skrifað
hefur verið um hliðartexta. Bók hans kom fyrst út á frönsku árið
1987 og bar titilinn Seuils, en fékk heitið Paratexts. Thresholds of
Interpretion á ensku og Paratexte. Das Buch vom Beiwerk des Buches
á þýsku.26 Hún hefur ekki verið þýdd á íslensku. Greinilegt er
að ákveðin tilfærsla hefur átt sér stað við þýðingu bókarinnar á
þýsku og ensku, sem viðbættir undirtitlar gefa ekki síst til kynna.
Í enska undirtitlinum er hugmyndin um þröskuld í forgrunni,
þ.e. sá þröskuldur að megintextanum sem hliðartextar mynda, en
í þeim þýska er sjónum beint að hliðartextum sem „hjáverkum“
(þ. Beiwerk) sem er bætt við megintextann. Hugtakið hjáverk gerir
lesandann meðvitaðan um þann sem vinnur þetta verk og um það
að hjáverkið standi til hliðar við megintextann eða fylgi honum.
Hugtakið er svo notað gegnumgangandi sem ýtir undir þessa
nálgun eða beinir athygli að þeim sem semur hliðartextana og
ákveður að bæta þeim við.
Þegar Genette setti fram hugleiðingar sínar um hliðartexta
tengdi hann þær að mjög litlu leyti við þýðingar. Í riti sínu nefnir
hann þýðingar aðeins í framhjáhlaupi í örfáum athugasemdum, t.d.
sem tækifæri til að koma fyrir síðbúnum formála eða tileinkun af
25 Sherry Simon, Gender in Translation: Cultural Identity and the Politics of Transmission, London og
New York: Routledge, 1996.
26 Gérard Genette, Seuils, París: Seuils, 1987; sami, Paratexts: Thresholds of Interpretation, þýð. Jane E.
Lewin, Cambridge University Press, 2001; sami, Paratexte. Das Buch vom Beiwerk des Buches, þýð.
Dieter Hornig, Frankfurt/M.: Suhrkamp Verlag, 2016.