Milli mála - 2020, Blaðsíða 242

242 Milli mála 12/2020
UM ÞÝÐINGUNA

10.33112/millimala.12.9
tekin upp í Biblíuna) hefði María Magdalena verið lykilpersóna í lífi
Jesú, jafnvel staðið honum nær en sjálfir postularnir. Og einhvern
veginn flutu með þær upplýsingar að samkvæmt ritskýringu miðalda-
kirkjunnar hefði „bersynduga konan“, sú sem í 7. kapítula Lúkasar-
guðpjalls laugar fætur Jesú í tárum, þerrar með hári sínu og smyr
dýrum smyrslum, verið engin önnur en María Magdalena.4
Þetta hafði ég frétt þegar ég af einhverri rælni skoðaði textann við
sálumessu Mozarts, sá þar nafn Maríu og að það sem Jesú gerði fyrir
hana hét ekki að „reisa“, eins og hjá Matthíasi, heldur absolvo. Í klass-
ískri latínu getur það merkt ‘leysa úr fjötrum; inna af hendi’ og í
lagamáli ‘sýkna (af ákæru), hreinsa (af grun)’ en í máli miðalda-
kirkjunnar umfram allt ‘veita syndaaflausn’. Einkennilegt orðaval um
svo syndlausa manneskju sem heilaga guðs móður. En aldeilis upp-
lagt um þá bersyndugu, sem Jesú kvaddi einmitt með þeim frægu
orðum: „Syndir þínar eru fyrirgefnar.“ Miðaldatextinn hlaut að eiga
við Maríu Magdalenu.
Svo ég fór að fikta við að þýða erindið. Allnákvæm þýðing ljóð-
línunnar væri: „Maríu lést sýkna saka.“ En íslenskur lesandi eða
hlustandi, sem hefði lært sínar biblíusögur líkt og ég, myndi ekki sjá
í hendi sér hvaða Maríu átt væri við. Öruggast væri því að segja það
fullum fetum: „Magdalena sýkn varð saka.“ Utan á þetta hlóðst svo
þýðingin. Ég hafði ekki hliðsjón af þýðingu Matthíasar, reyndi þvert
á móti að muna sem minnst af henni. Vissulega er orðalag víða svipað
(t.d. mjög líkt í 15. erindi), en það held ég stafi oftast af fylgispekt
beggja við frumtextann.
Aðrar þýðingar sálmsins þekkti ég ekki né umfjöllun fræðimanna,
t.d. Þórhalls Þorgeirssonar 1948,5 en hann greinir frá eldri þýðingum
4 Undirrótin að þessari ályktun mun vera sú að í næsta kafla guðspjallsins, þar sem María Magdalena
er fyrst nefnd á nafn, er hún í hópi kvenna sem styrktu starf Jesú „með fjármunum sínum“ (Lúkas
VIII, 3). Af því má ætla að hún hafi haft nokkur fjárráð, einmitt líkt og bersynduga konan sem
hafði efni á dýrum smyrslum. Hjá sumum bættist við sú ágiskun að syndirnar, sem Jesú fyrirgaf,
hefðu verið tekjulind Maríu, þ.e. skækjulifnaður. Að öðru leyti má vísa á pistil sr. Sigurðar
Ægissonar í Morgunblaðinu 2006: https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1094152/. Eins og þar
kemur fram hafði páfinn sjálfur snemma á miðöldum tekið undir það að sú bersynduga hefði verið
María Magdalena og það síðan verið viðurkennd ritskýring í kaþólsku kirkjunni þar til hún var
opinberlega afturkölluð 1969. En hana hefur Matthías Jochumsson örugglega ekki lært í sinni
lútersku guðfræði. Því má bæta við að þegar kaþólska kirkjan dró það til baka að hin bersynduga
hefði verið María Magdalena var texta sekvensunnar breytt úr que Mariam í peccatricem, þ.e. „hina
syndugu“.
5 „Um þýðingar og endursagnir úr ítölskum miðaldaritum.“ Árbók Landsbókasafns Íslands, bls.
212–224; bls. 220 er það sem hér skiptir máli.