Þjóðmál - 01.06.2020, Qupperneq 20

18 ÞJÓÐMÁL Sumar 2020
kæra styttist um 69% á fyrstu fimm árunum,
afgreiðslutími erinda styttist um 77% og 98%
starfsfólks voru ánægð með sameininguna.
Sömu sögu má segja af því þegar lögreglu-
embætti höfuðborgarsvæðisins voru sameinuð
í eitt árið 2006, en þá hækkaði hlutfall
upplýstra mála um 29% á fyrstu sex árunum,
eignaspjöllum fækkaði um 40% og ánægja
með störf lögreglunnar jókst um 5% á sama
tímabili. Betri árangur þessara embætta
náðist á sama tíma og opinber fjárframlög til
beggja stofnana drógust saman. Sameiningar
snúast því ekki síður um að bæta þjónustu en
að auka hagkvæmni.
Þróunin í Evrópu er fækkun
og stækkun stofnana
Ýmis rök mæla með því að ríkisstofnanir séu
sameinaðar, en vanda þarf til markmiða-
setningar, framkvæmdar og mats á árangri.
Misjafnt er eftir ríkjum hvaða fyrirkomulag er
talið best í þessu samhengi. Alþjóðleg þróun
og nýlegar breytingar á fyrirkomulagi eftir-
litsstofnana í hinum ýmsu ríkjum í Evrópu
styðja þá niðurstöðu að eitt og sama stjórn-
valdið geti farið með marga málaflokka.
Þróunin í mörgum ríkjum Evrópu er í átt
til sameiningar verkefna með fækkun og
stækkun stofnana. Má þar nefna t.a.m. að
í Finnlandi runnu neytendastofa og sam-
keppniseftirlit saman árið 2013 og sömu
stofnanir í Danmörku árið 2013. Á Spáni var
sex sérhæfðum stjórnvöldum rennt saman
við samkeppniseftirlitið þar í landi árið 2013
og sama ár var samkeppniseftirlitið í Hollandi
sameinað póst- og fjarskiptaeftirliti og
neytendaeftirliti.
Kostir fjölþættra stofnana
fyrir minni ríki
Hægt er að færa rök með og á móti
sameiningum stofnana, enda leggur enginn
til að sameina allar stofnanir, og fræðimönnum
ber ekki saman um kosti og galla sameininga.
Í því sambandi er vert að vísa í skrif Frederic
Jenny, sem er prófessor í hagfræði við
Viðskipta háskólann ESSEC í París og formaður
samkeppnisnefndar OECD. Samkeppnis-
eftirlitið á Íslandi hefur vísað í þennan sama
Jenny í umsögn sinni um breytingar á
samkeppnis lögum í samráðsgátt stjórnvalda.
Sömuleiðis vísaði eftirlitið ítrekað til OECD og
starfa samkeppnisnefndar OECD í and svörum
sínum við hugmyndir um sameiningu
stofnana þegar þær voru settar fram árið
2016. Í grein sinni The Institutional Design of
Competition Authorities: Debates and Trends,
fjallar Jenny um kosti og galla sameiningar
samkeppnis eftirlits og eftirlitsstofnana sem
ná yfir afmörkuð svið (e. sectoral). Þeir ráðist
af stærð ríkja, en að minni ríki eigi oft í erfið-
leikum með að reka aðskildar sérstofnanir og
að hagkvæmni stærri eininga (e. economies
of scale) geti ráðið niðurstöðunni um að
horfa til sameininga stofnana.
Ísland ætti að vera gott dæmi um lítið land
þar sem þessi sjónarmið Jenny eigi við. Þá
fjallar hann jafnframt um tiltekin lönd og þá
þróun sem átt hefur sér stað í orku- og fjar-
skiptageiranum; aukin markaðsvæðing og
ógleggri skil milli fjarskipta og stafrænna
samskipta. Sú þróun krefjist betri samhæfingar
milli sviða. Vissulega hafi verið þörf fyrir
sérhæfðar stofnanir á þeim tíma er samkeppni
og tækni voru að þróast en með tímanum
hafi sú þörf minnkað og sameinaðar
stofnanir svari betur breyttum aðstæðum.
Erfitt er að sjá að ofangreind rök eigi ekki líka
við um stöðuna hérlendis.