Þjóðmál - 01.06.2020, Síða 70

68 ÞJÓÐMÁL Sumar 2020
lífið af ævarandi iðrun fyrir syndir forfeðranna
og lotningu fyrir hlutskipti fórnarlambsins. Úr
varð pólitísk hugmyndafræði undir yfirskini
vísindalegrar hlutlægni, sem blandaðist and-
fasismanum og endurómaði ákall hans um
róttæka menningarbyltingu.
Áhrif póststrúktúralismans og póstmódern-
ismans eru ekki síst greinileg í þeirri sjón-
hverfingu sem felst í því að gera ekki
greinar mun í opinberri umræðu á jafnrétti
og jöfnuði. Hugtakið jafnrétti á sér víðtæka
skírskotun í vestrænni hugsun; það má rekja
aftur til sumra af forngrísku heimspekingunum,
til kristilegrar siðfræði og síðari tíma hugsuða
eins og Hobbes og Locke. Það endurspeglaðist
síðar í kröfu frjálslyndisstefnunnar til þess að
þau mismunandi réttindi og skyldur einstak-
linga sem einkenndu þjóðskipulag síðmiðalda
yrðu afnumin og allir nytu sömu réttinda og
skyldna að lögum. Hugtakið jöfnuður rekur
aftur á móti uppruna sinn til rangtúlkana
Rousseaus, samfélagsverkfræði Saint-Simons
og útópískrar efnishyggju Marx. Þegar
jafnaðar hugtakið er sett í samhengi við
dellu heimspeki póstmódernismans og
gremju fræði félagsvísindanna ættu leiðir við
frjálslyndisstefnuna alfarið að skilja.
Síbylja um meintan skort á jafnrétti kynjanna
er ef til vill nærtækasta dæmið um þá fölsku
orðræðu sem hlýst af því að gera ekki
greinar mun á ólíkum hugtökum, því hún
snýst í raun að mestu um jöfnuð. Jafnframt
byggir hún á þeirri röngu forsendu að kynin
séu í raun eins og að jöfn kynjaskipting á
öllum sviðum samfélagsins væri þar með „eðli-
leg“ niðurstaða ef ekki væri fyrir mismunun,
undirokun og menningarlega skilyrðingu. Sú
forsenda á sér hins vegar enga stoð í náttúru-
vísindunum eða hlutarins eðli. Hið opinbera
hefur því enga forsendu til að meta hvað
teljist eðlileg kynjaskipting á mismunandi
sviðum samfélagsins. Opinber stefnumótun
ætti þess í stað að byggja á því að einstaklingar
geti ræktað hæfileika sína og tekið þátt í sam-
félaginu í samræmi við eigin getu og áhuga-
svið og óháð kyni og öðrum óviðkomandi
einkennum.
En hugtökin jafnrétti og jöfnuður eru að auki
í mótsögn hvort við annað. Ákvarðanir sem
teknar eru á grundvelli jöfnuðarsjónarmiða
byggðra á ímyndaðri aðild einstaklings að
einum eða fleiri tilbúnum hópum brjóta gegn
jafnréttinu sem byggir á því að einstaklingar
séu metnir á grundvelli eigin verðleika en
ekki ómálefnalegra forsendna hópskilgrein-
inga póstmódernismans. Í kröfu um mismun-
andi meðferð einstaklinga eftir því hvaða
hópi viðkomandi tilheyrir felst í raun krafa
um afturhvarf til þjóðskipulags síðmiðalda.
Í þeirri kröfu endurspegla gremjufræðin vel
höfnun póstmódernismans á rökhyggju
upplýsingarinnar.
Þörfin á að leiðrétta það meinta óréttlæti sem
felist í ójafnri skiptingu milli tilbúinna hópa
póstmódernismans á mismunandi sviðum
samfélagsins er samt í síauknum mæli notuð
til að réttlæta útþenslu opinbera báknsins og
umfangsmikil afskipti þess, í krafti valdboðs
og ritskoðunar, af einstaklings- og atvinnu-
frelsinu. Svo lengi sem slíkum hugmyndum
er leyft að eiga sviðið virðist lítið því til
fyrir stöðu að misráðin barátta gegn meintu
félagslegu óréttlæti teygi sig sífellt lengra í
aðförinni að hinu frjálsa samfélagi með enn
frekari afskiptum hins opinbera af alls kyns
málefnum sem betur færi á að samfélagið
sjálft hefði forræði yfir.