Þjóðmál - 01.06.2020, Síða 93

ÞJÓÐMÁL Sumar 2020 91
Því hefur Sigurður Eggerz svarað best með
ummælum í grein sem Vísir birti 29. mars 1941.
Þar segir svo:
Því hefur verið haldið fram, að með því að
nota riftinguna, sýndum vér Dönum óvenju-
lítinn drengskap og bökuðum þeim mikinn
sársauka. - Ég óska þess innilega, að Danir fái
aftur öll umráð yfir sínu landi og megi eiga
það kvaðalaust áfram. - Ég óska þess inni-
lega, að Íslendingar fái full umráð yfir sínu
landi og megi eignast það kvaðalaust. - En
ég get ekki óskað þess, að Danir megi halda
áfram rétti þeim, sem þeir hafa yfir Íslandi.
- En sársauki sá, sem að þeim er kveðinn,
ef vér riftum, er þá aðeins fyrir það, að
þeir missa rétt sinn yfir landi voru, en vér
eignumst hann. - Getur nokkur Íslendingur
tekið þátt í þessum sársauka Dana?
Nú er ekki lengur um að ræða að rifta sam-
bandslögunum fyrir þann tíma sem í þeim
sjálfum er tilskilinn. Ætlunin er þvert á móti sú
að slíta sambandinu nær hálfu ári síðar en
sam kvæmt sambandslögunum sjálfum er
heimilt. Ástæðan til hugsanlegrar gremju Dana
er því gersamlega brottu fallin, enda er ljóst að
afstaða Bandaríkjanna hlýtur að byggjast á því
að slík gremja sé með öllu ástæðulaus ef beðið
er með framkvæmd lýðveldisstofnunar þar til
eftir árslok 1943.
Undanhaldsmennirnir íslensku segja eflaust
að því fari fjarri að ímynduð gremja Dana spretti
af því að fyrirhugað er að þeir missi sín alda-
gömlu ráð yfir Íslandi fyrir fullt og allt, heldur
komi hún til af hinu að ekki eigi að tala við þá.
En um hvað á að tala við Dani? Hver eru þau
ákvæði sambandslaganna sem til mála geta
komið að verði látin halda gildi?
Konungdæmið? Íslendingar urðu að taka
konungsvaldið inn í landið á hættunnar stund.
Ekki vegna eigin óska, heldur til þess neyddir
af ofurþunga atburðanna. Síðan hafa liðið yfir
landið hættusamari tímar en nokkru sinni fyrr.
Við kvöddum til okkar eigin þjóðhöfðingja,
búsettan í landinu sjálfu, til að hjálpa til við
að ráða fram úr vandanum. Kemur nokkrum
til hugar að Íslendingar reki hann af höndum
sér og semji um að fela erlendum manni í
fjarlægu landi aftur æðsta vald í málefnum
ríkisins?
Utanríkismálin? Eru þeir margir Íslendingarnir
sem vilja á ný fela Dönum meðferð utan-
ríkismálanna, eftir að við urðum óviðbúnir
að taka þau að öllu í okkar hendur í miðju
ölduróti styrjaldarinnar?
Landhelgisgæslan? Dreymir nokkurn Íslending
um það að danski fáninn sjáist framar við hún
á þeim skipum sem eiga að gæta íslenskrar
landhelgi?
Gagnkvæmur ríkisborgararéttur? Fullvíst er
að Íslendingar semja ekki framar um það að
þrjátíu sinnum mannfleiri þjóð hafi sama
afnotarétt af landinu og Íslendingar sjálfir. Hitt
höfum við alltaf talið sjálfsagt, og það leggur
stjórnarskrárnefndin til, að Danir sem hér
dveljast nú þegar, haldi öllu jafnrétti við
Íslendinga. Og dettur nokkrum í hug að Danir
fari ekki á sama veg með Íslendinga þá sem nú
dveljast í Danmörku? Áreiðanlega ekki þeim
sem mest tala um norrænar sambúðarvenjur.
Hvað er fjarlægara norrænum drengskap
en að hugsa sér að Íslendingar í Danmörku
væru látnir gjalda þess að Íslendingar á Íslandi
vildu að land þeirra yrði sjálfstætt? Slíkum
fjarstæðum er ekki eyðandi á orðum.
En þá er upp talið það efni sambandslaganna
sem hugsanlegt væri að tala um eða semja,
þegar frá er fallið fyrirmælið um ævarandi
hlutleysi Íslands sem áður er á drepið og Dani
varðar engu. Hvert af þessum ákvæðum
kemur til mála að Íslendingar endurnýi í
einhverri mynd? Og ef menn eru sammála um
að það sé ekkert, um hvað á þá að tala?
Jú, segja undanhaldsmennirnir, að vísu getum
við ekki tilgreint neitt ákveðið atriði sem við
þurfum um að semja eða tala um við Dani, en
norrænum sambúðarreglum verðum við að
fylgja.
En á hverju hvílir hin norræna samvinna?
Á gagnkvæmri virðingu fyrir frelsi, lýðræði
og menningu hverrar einstakrar Norður-
landaþjóðar. Er þessi grundvöllur rofinn með
því, að Íslendingar með alþjóðaratkvæði
treysti menningu sína með stofnun alfrjáls