Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Blaðsíða 138

Múlaþing
og merkja? Merkja einhverja staði í Hofslandi og yfir í Sunnudal, smámál ekki satt? Enn á eftir
að framkvæma. Snerist mannlífið forðum daga ekki bara um að tóra, elta rollurassa, róa eftir
fiskmeti, éta, fjölga sér og deyja, stundum af hungri, en harðæri voru þó færri hér en víðast
annars staðar á Islandi, en þegar þau komu voru þau harðari. Osköp tilbreytingarlítið ekki satt?
En mannlífið var ekkert svona. I gegnum aldimar hafa varðveist sögur af Vopnfirðingum
sem krydduðu mannlífið, rugguðu bátnum, sköpuðu óróa og breytingar.
Við segjum stundum að bömin okkar hafí ekki gaman af gömlum sögum, ættfræði og
viðlíka þrugli. En þar emm við að taka ákvörðun fyrir þau. En það er ekki sama hvemig slíkt
efni er framreitt. Ég hef fylgst með ungu fólki lesa niðjatöl sem hreint skemmtiefni og skaðaði
þá ekki að vera afkomendur þeirra sem dæmdir vom þungt og léttvægir fundnir af skrásetjara,
athugasemdir á borð við eftirfarandi; lélegur bóndi, vondur smiður og með afbrigðum leiður
söngmaður vakti kátínu og samanburð innan ættarinnar. Níðkvæði eitt vakti mikla umræðu
sem trúlega flyst milli kynslóða inn í 21. öldina:
Kámugur Fljótsdalskúgarinn
kominn er innst í Niflheiminn.
Flann gráta engir hér í sveit
hans sakna fáir það ég veit.
Hann svelgdi ekkna herleg bú,
hann grœtti auma.
Búið nú.
Ekki dónalegt að eiga slíkan forföður eða frænda, hans verður lengi minnst. í þessu niðjatali er
ekki breytt yfír svokallaða galla, en líka stundum farið offari í jákvæðum lýsingum. Man ég t.d.
eftir því að lýsing á ársgamalli dóttur sýslumanns í Krossavík tekin upp úr Visitasíubók vakti
mikla kátínu, en þar var stúlkubaminu lýst með þessum orðum: „greindarleg og frábærlega
skýr“. Bræður hennar vom auðvitað frábærir námsmenn og gáfúmenn með afbrigðum, allir
sem einn 5-18 ára gamlir. Pétur bróðir stúlkubamsins gleymdist í upptalningunni, enda fæddur
vangefmn og alinn upp ijærri foreldrahúsum.
Hvað hafa margir Vopnfirðingar skemmt sér yfir sögu af Alfa-Grími og konum hans?
Hafði það ekki áhrif á mannlíf hér fyrrum þegar strákamir á bæjunum fóm til Kaupmanna-
hafnar að læra smíðar? Þegar þeir komu svo heim með ný tól til smíða á tré, jám og silfúr.
Höfðu jafnvel hitt frænda þeirra Rrossvíkinga Sigurð sem smíðaði úr silfri íyrir kónginn og enn
má sjá gripi hans víða í kirkjum í Danmörku og meðal drottningagersema. Kannske við fáum
einhvem tíma silfur te- og kaffisett Guðmundar í Krossavík til sýningar hér í Kaupvangi, en
það má nú sjá í Þjóðminjasafni. Ég fúllyrði að áhrifa af þessum námsferðum gætir enn héma,
man eftir a.m.k. 8-10 smiðum núlifandi og starfandi hér sem em afkomendur strákanna sem
fóm til Köben að læra smíðar.
Þegar nær dregur nútímanum eigum við ýmislegt á prenti um mannlíf hér á Vopnafirði sem
gagnlegt væri til að auka þekkingu heimamanna og manngildi og væntanlega getum við hér
í Kaupvangi safnað slíku saman og gert öllum aðgengilegt ásamt með því ágæta myndasafni
sem er í stöðugri þróun.
Það verður ekki rætt um menningararf Vopnfirðinga án þess að ræða um verslunarsöguna
sem er óskráð en mjög sterkur þáttur í allri sögu Vopnaijarðar. Byggðarlags sem er umkringt
torfæmm ijöllum og hefði hugsanlega verið dæmt til að deyja vegna skyldleikaræktar. Það hefði
136