Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Blaðsíða 152

Múlaþing
að menntun móður er jákvætt tengd áætlunum
barna þeirra, einkum dætranna, um háskól-
menntun. Af því mætti e.t.v. álykta, að mæður
hafi meiri áhrif en feður á menntunaráform
barnanna, kannski vegna meiri nærveru á
heimilinu og að þetta konri einkum fram í
menntunaráformum dætranna þar eð móðirin
er að öðru jöfnu staðalímynd þeirra.
Viðhorf ungmennanna
Yfírþættirnir átta, sem fengnir voru í æðra
stigs þáttagreiningu, endurspegla viðhorf
ungmennanna við ríkjandi aðstæðum í lífi
sínu, þótt viss viðhorf einkenni fremur suma
hópa en aðra. Innihald yfirþáttanna (i-viii
hér að neðan) gefur tilefni til nafna þeirra
og merkingar, sem skýrist í undirþáttunum
(skoðunum ungmennanna; Sbr. ofan). Tveir
yfirþættir, Líðan og Framtíðarsýn, eru sterkt
tengdir fimm af sex hinna yfirþáttanna og við-
horf sem speglast í þeim koma því oft fram
í öðrum viðhorfum ungmennanna. Hinir sex
yfirþættimir em tiltölulega óháðir hverjum
öðrum. Yfirþættimir eru ræddir hér að út frá
samböndum undirþátta þeirra neðan við aðra
þætti og bakgrunnsbreytur.
Líðan ungmennanna var yfírleitt góð (gildi
langt fyrir ofan miðju kvarðans), en líðan
pilta þó oft betri en stúlkna. Lífsgleði rótgró-
inna ungmenna jókst ár frá ári í ME (með
aldri), á meðan Lífsgleði nýfluttra minnkaði.
Greinilegt er að það er erfiðara fyrir nýflutt
ungmenni að finna þessa hlið á tilveru sinni.
Lífsgleði er hér andstæða leiða og uppgjafar,
sem eru tiltölulega sjaldgæf meðal þessara
ungmenna.
Hjá stúlkum eru Bjartsýni og Æðruleysi
minnst á almennri námsbraut og mest á nátt-
úrufræðibraut, en þessu er öfugt farið hjá
piltum. Traust rótgróinna ungmenna með
mikil ættartengsl var hins vegar marktækt
meira en nýfluttra með lítil ættartengsl. Hafa
ber í huga að mörg ungmenni fara á almenna
braut á fyrsta námsári en flest þeirra velja
síðan aðrar námsbrautir eða hætta jafnvel
í skóla.
Erlendar rannsóknir sýna að grundvöll
viðhorfa ungmenna má venjulega finna í líðan
þeirra og tilfinningum. Tilfinningaöfga má
oft rekja til líffræðilegra breytinga, sem eiga
sér stað á unglingsárunum. Þessar öfgar og
órói lýsa sér hins vegar oft öðruvísi í hegðun
stúlkna og pilta.
Framtíðarsýn er tiltölulega flókinn yfir-
þáttur og er í heild ekki tengdur kyni. Þannig
er Átthagaást og Ánægja hér í heild svipuð hjá
piltum og stúlkum, en ungmenni á Fjörðum
lýstu yfir meiri Ánægju með búsetu á Austur-
landi en ungmenni á Héraði. Átthagaást er auk
þess meiri hjá bæði rótgrónum ungmennum og
ungmennum með sterk ættartengsl, en sterkust
er Átthagaástin þegar hvort tveggja þetta fer
saman, þ.e. hjá rótgrónum ungmennum með
sterk ættartengsl.
Vilji til Búsetu hér er meiri hjá piltum
en stúlkum, og meiri hjá ungmennum með
sterk ættartengsl. Þetta bendir til þess að
ungmenni, einkum piltar, sem eiga marga
vini og vandamenn á svæðinu, álíti Búsetu
hér vera góðan kost og muni líklega sjálf búa
á svæðinu í framtíðinni.
Marktækur munur var á Framtíðarsýn
nýfluttra og rótgróinna ungmenna, sem gefúr
til kynna að nýflutt ungmenni séu síður ánægð
með búsetu á svæðinu en rótgróin ungmenni,
nú og í ffamtíðinni. Þetta samsvarar niður-
stöðum erlendra rannsókna sem hafa sýnt að
einmanaleiki og vanlíðan ungmenna dregur
almennt úr jákvæðni og virkni framtíðar-
áforma þeirra.
Vissar mótsagnir í Framtíðarsýn benda til
óvissu ungmennanna um þá möguleika sem
fyrir hendi eru um atvinnu og búsetu. Hjá
sumum má greina bæði ánægju með búsetu
á svæðinu og óöryggi í áætlunum um hana,
hjá öðrum bæði óánægju og óvilja til búsetu
á svæðinu og jafnframt ásetning um að flytja
burt. Fyrri viðhorfm einkenna fremurrótgróin
150