Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Blaðsíða 153

Líðan og framtíðarsýn ungmenna á Austurlandi
ungmenni með mikil ættartengsl, einkum
pilta, en síðari viðhorfín einkenna nýflutt
ungmenni með lítil ættartengsl og þá fremur
stúlkur.
Ofangreind sambönd má einnig túlka
svo að þrátt fyrir að piltar á Austurlandi hafí
yfírleitt meiri vilja til að búa á svæðinu í
framtíðinni, geri þeir sér grein fyrir skorti á
möguleikum þar til persónulegrar þróunar.
Hjá stúlkum er meiri vilji til að flytja burt og
er sá vilji tengdur trú á eigin getu og hæfi-
leikum til að laga sig að nýjum aðstæðum.
Fylgnin milli Framtíðarsýnar og Líðanar er
í samræmi við þetta.
í Raunsæi jókst Lífsgleði rótgróinna
ungmenna með árgangi í ME, en Lífs-
gleði nýfluttra minnkaði. Þetta má tengja
aðlögunarerfíðleikum sumra nýfluttra, sem
samkvæmt þessu minnkar ekki, heldur eykst
með tímanum. Hins vegar ber að hafa í huga
að mikil lífsgleði og bjartsýni ríkir almennt í
ungmennahópnum, og er þetta hvort tveggja
langt ofan við miðju kvarðans í hópnum í
heild.
Lífsgleði er hinsvegar neikvætt tengd
Jafnaðargeði. Jafnaðargeð felur í sér sjálfsmat,
sem oftar einkennir fullorðins- en unglings-
árin og er marktækt tengt kyni. Þetta bendir
til að piltar álíti sig hafa meiri stjóm á eigin
lífi og taki því með meiri rósemd og jafnara
geði, en stúlkurnar búi við meiri óvissu í
viðhorfum sínum, og sjái oftar upplausn og
vandleyst viðfangsefni í tilverunni.
I heild er Raunsæi ungmennanna töluvert
undir miðju kvarðans, en Raunsœi pilta þó
marktækt nær miðju kvarðans en Raunsæi
stúlkna. Hér er óraunsæi ekki beint andstæða
Raunsæis, heldur virðast opinskátt traust og
ævintýraþrá fremur einkenna neikvæð gildi
á þessum þætti.
Frelsiskennd ungmennanna jókst með
árgangi í skóla og því með aldri. Ungmenni
af báðum kynjum, sem telja sig njóta mikils
Frelsis taka yfirleitt virkan þátt í íþróttum og
tómstundalífi og búa ekki við strangt Aðhald
frá foreldrum.
Aðhald og eftirlit foreldra er marktækt
minna hjá stúlkum sem búa einar eða með ein-
stæðu foreldri. Aðhald ungmenna af Fjörðum
er einnig minna en ungmenna af Héraði, sem
er eðlilegt, þar sem mörg ungmennanna af
Fjörðum búa á heimavist á skólatíma og
umgangast ekki foreldra sína daglega, á sama
hátt og búast má við hjá ungmennum búsettum
á Héraði.
Há gildi í Háskólanámi benda til raun-
hæfs vilja til að halda áfram námi í háskóla
eftir ME. Þessi yfirþáttur á sér einnig sterka,
jákvæða fylgni við Líðan. Stúlkur hafa yfir-
leitt hærri gildi á Háskóla almennt og bendir
það til þess að þær séu oft námsfúsari en piltar.
Hjá ungmennum sem búa með einstæðu for-
eldri (oftast móður) er þessu þó öðmvísi farið:
I þeim hópi hafa piltar jákvæðara, en stúlkur
neikvæðara viðhorf til Háskóla almennt en
önnur ungmenni. Námsgleði stúlkna sem búa
með einstæðu foreldri, er auk þess minni en
annarra ungmenna.
Einnig má sjá að stúlkur með mæður með
gmnnskólamenntun og lítil ættartengsl hafa
litlar væntingar um Háskóla almennt. Engin
samsvarandi tengsl vora við menntun feðra.
Gœtni ungmennanna er vel yfir miðju
kvarðans hjá báðum kynjum og gefur til kynna
andstæðu við áhættuhegðun, hér einkum litla
eða enga áfengis-, tóbaks- og vímuefnanotkun.
Stúlkur, sem búa með einstæðu foreldri, sýna
þó töluvert minni Gœtni en önnur ungmenni,
og gæti það e.t.v. bent til að staðalímyndir
þessara stúlkna séu óskýrari eða neikvæðari en
annarra ungmenna og í áhættuhegðun þeirra
felist því leit að stöðugri farvegi til að þróa
líf sitt í, enda þótt farvegurinn sé í því tilfelli
miður heppilegur.
Þetta getur einnig þýtt að þessi ungmenni
njóti minna eftirlits og umhyggju í fjölskyldu
sinni, en slíkt væri í samræmi við fyrri rann-
sóknir. Jákvæð fylgni milli Gætni og Líð-
151