Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Qupperneq 77

Útlagi borgaralegs þjóðfélags
áður sagði var fyrr á árinu 1942 sett díselvél
í bátinn í stað gufuvélar með gufukatli og
kolageymslum, auk þess var yfírbyggingin
endurnýjuð. Raskaðist stöðugleiki bátsins
við það, varð hann annað sjóskip í slæmurn
veðrum?
Gunnar Guðmundsson er fæddur og uppal-
inn á Skálum á Langanesi (f. 1926), og hann
var búsettur þar 1942. Mikið var rætt um
slysið á sínum tíma, en nú hefur þess ekki
verið minnzt í áratugi. Gunnar heyrði sagt,
að báturinn hefði verið hlaðinn koksi á dekki.
Koksið var tekió um borð á Seyðisfirði, og var
því ætlað að fara til Skála, en líklegast vegna
versnandi veðurs var hætt við að stoppa þar
og afferma skipið. I stað þess var farið fyrir
Fontinn; um 2ja klst. sigling er frá Skálum
að Sköruvík. I versnandi veðri hefði skipið
farizt í Langanesröstinni. Koks er létt, flýtur
á vatni, en koksfarmurinn gæti hafa blotnað
á dekkinu, ef gaf yfír skipið í röstinni og þá
þyngzt og gert bátinn óstöðugri en ella. Þess
er þó að geta, að koks tekur seint í sig vatn, og
auðvelt hefur verið að fleygja því fyrir borð.26
I Lcmgnesingasögu sinni telur Friðrik G.
Olgeirsson upp skipsskaða, sem orðið hafa
fyrir Langanesi, en ekki er minnzt á þennan
bátstapa.27
Aðrir hafa haldið því fram, að Bretar hafí
fylgzt með Sæborgu, eftir að hún fór frá Seyðis-
fírði, og að báturinn hafí verið skotinn niður.28
Fara þurfti um þrjár tundurduflagirðingar á
leiðinni út úr Seyðisfirði, og brezki sjóherinn
stjórnaði þar allri umferð. Tundurduflalagnir
Breta úti á rúmsjó voru utar en siglingaleið
bátsins og einkum undan suðurfjörðum Aust-
fjarða.2l) En dufl slitnuðu upp, og þau rak á
land, og sögur eru um það frá þessu ári, 1942.
Tundurdufl grandaði báti frá Vattarnesi í róðri
31. október þetta haust, og með honum fórust
3 menn.30
Skýringum um afdrif Sæborgar er það
sameiginlegt, að lítið sem ekkert er til þess
að styðja þær né hrekja. Helzt er það veðrið
og veðurbreytingin. Krappa öldu getur gert,
þegar vindátt breytist, en í vestanátt er hægt að
hafa var af landi, ef siglt er nálægt ströndinni.
Vestanáttin er bezta áttin, og 6-8 vindstig ættu
ekki að hafa valdið þessum báti erfíðleikum.
Baldur Sveinbjörnsson taldi, að fyrir
þetta stóran bát hafí veðrið ekki átt að vera
hættulegt. Skylda var að hafa talstöð í bátum,
en hvort þær voru í lagi, er annað mál, þegar
fara átti að nota þær, allt verið innsiglað í
langan tíma. Sjálfur hafði Baldur siglt fyrir
Fontinn ótal sinnum. Þar eru ekki brotsjóir,
hnútar, þeir eru fyrir Glettinganesi. Ef farið
er nærri landi, er röstin stutt, „fímm veltingar
og kominn í gegn“ og auðvelt fyrir þennan
bát í þessu veðri. Skipstjórinn á Sæborgu
hefur ákveðið að telja sig ekki á því að skipa
upp á Skálum, sá, að veður fór versnandi, en
vestanátt eða norðvestan er þó bezta áttin,
hlé af landi. En það, sem ferst í röstinni, gæti
rekið í Sköruvík.8
Á stríðsárunum bönnuðu Bretar notkun
loftskeytatækja í fískibátum. Þau voru aðeins
leyfð í stærri skipum, togurum, og notkun
þeirra var ekki leyfð nema í ítrustu neyð,
tækin voru innsigluð. Fiskibátum var skylt
að hafa talstöðvar, en það var eins, þær voru
innsiglaðar, og þær mátti aðeins nota í neyð.
Ekkert kall barst frá mb. Sæborgu í þessari
síðustu för svo vitað sé. En þess ber að geta,
að kunnugt er, að jafnvel í neyðartilfellum hafí
radíóstöðvar í landi ekki svarað neyðarkalli á
þessum árum.31 Þá er heldur ekki vitað, hvort
mb. Sæborg var búin talstöð.
Bjarni Gestsson, sem viðtal var haft við,
segist hafa verið á báti vorið 1945. Þá hafi
þeir séð dufl norðan við Langanes. Talstöð
var ekki í bátnum. Farið var til Raufarhafnar
til að tilkynna fundinn. Bjarni fór í land og
vakti upp hjá Einari, hreppstjóra, og sagði
honum þetta.10
Ólafur Þ. Guðjónsson, fyrrverandi llug-
umferðarstjóri, var unglingur, þegar hann
vann með Hallgrími í Leðuriðjunni árið 1940
75