Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Qupperneq 139

Menningararfur Vopnfirðinga - styrkur fyrir samfélagið í dag
ekki dugað okkur að fá af og til innílutning prestaljölskyldna til að viðhalda ijölbreytileika
í fámennu samfélagi. Meira þyrfti til. Sjö til átta alda nánast samfelld verslunarsaga tengdi
okkur lengi beint við Evrópu. Ég held að það hafi ekki verið fyrr en á seinni hluta 20. aldar
sem það þótti eitthvað sérílagi merkilegt að fara til útlanda. Var það ekki Sveinbjöm heitinn
á Hámundarstöðum sem skrapp á Seyðisljörð, en sendi svo skeyti heim svohljóðandi: „Er í
Bergen, keypti skip, kem fljótlega.“
Eins og ég hef minnst á áður þá skruppu strákamir utan og lærðu eitthvað gagnlegt og
fleira. Guttormur Þorsteinsson (sonur Þorsteins sterka) lærði úrsmíði og fékk tilsögn í organ-
leik, keypti sér gítar í Köben. Endaði síðan ævi sína við Winnipegvatn þar sem niðjar hans
búa og þykja mjög lagtækir smiðir. Einn þeirra fyrrv. rektor Manitoba-háskóla byggði sjálfur
sinn sumarbústað.
Guðmundur sýslumaður í Krossavík stundaði mikil viðskipti í Kaupmannahöfn og er sagður
hafa verið á leið þangað þegar sögusagnir segja að hann hafí verið myrtur í Leith í Skotlandi
og rændur sínum farareyri, sem var ekki smáræði, hann fór með allt sitt lausafé utan og þar
týndist það, hvað sem karlinn var svo að gera úr landi með alla þessa peninga? Einhver sagn-
fræðingur var með þá kenningu að fjársjóðir Guðmundar hefðu komist til Kapmannahafnar og
hefðu lent þar í Sameinaða Gufúskipafélaginu og afkomendur hans notið þeirra í utanferðum
á nítjándu öldinni.
Kaupmenn lögðu skipum sínum hér á læginu og versluðu hér á bakkanum. Reistu bygg-
ingar yfir vörubirgðir er fram liðu stundir og voru svo tengdir heimamönnum að einn þeirra
gerði samning við Vigdísi álfkonu um að gæta húsa hans og forða frá bruna. Hef ég það fyrir
satt að aldrei hafí brunnið verslun á Vopnafírði.
Með verslunarskipunum komu nýir straumar og kynni af erlendu fólki. Áður en kaupmenn
höfðu fasta búsetu eða faktor fýrir sig allt árið kom fyrir að ungir menn gleymdu sér uppi í
sveit þegar skip fóru að hausti. Voru slíkir kallaðir eftirliggjarar, skildu eftir sig áhrif og gen
og sumir settust að og urðu miklir ættfeður, trúi ég að Leiðhefningar séu afkomendur eftir-
liggjara. Sumur kusu að hafa vetursetu eins og hefðarfrú frá Englandi sem sat á Bustarfelli
einn vetur á átjándu öld.
Eins og við vitum öll var veldi Örum og Wulf verslunarinnar mikið hér á Vopnafirði,
kannske hvað rismest þegar þeir byggðu Kaupvang, en fljótlega eftir það hallaði undan fæti
og 1918 lauk verslunarsögu þeirra hér.
Guðjón Friðriksson sagði mér á dögunum að í Árósum í Danmörku væri atvinnuvegasafn
þar sem finna mætti ógrynni verslunarbréfa og bóka frá tímum Örum og Wulf. Þangað þurfum
við að senda mann til að kanna þann fjársjóð. í bréfum faktora taldi Guðjón mega lesa sögu
mannlífs á Vopnafirði á aðra öld. Ómetanlegt.
Eigum við að leita að húsnæði hér við torg tækifæranna og heija uppbyggingu verslunar-
minjasafns og undirbúning að ritun verslunarsögu Vopnfírðinga?
Nú er komin tími til að bæta annars gott uppeldi bamanna hér í byggðarlagi. Hætta að segja
þeim að framtíðin verði aldrei hér, grasið sé grænna og gjöfulla annars staðar. Hætta að tala
niðurtil þeirra starfa sem við stundum hér í Vopnafírði. Hvetja þau til náms og þekkingarleitar
sem leitt gæti til bættra lífskjara og fjölbreytni í störfúm og mannlífí hér heima jafnt sem annars
staðar. Hvetja börnin okkar til að leita leiða til að hafa val um hvort þau setjast hér að eður ei.
En umfram allt færa þeim menningararfmn svo þau þekki sínar rætur og flytji ekki burt
rótlaus og arflaus.
137