Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Side 147

Líðan og framtíðarsýn ungmenna á Austurlandi
Aðrar kannanir varpa ljósi á ýmsar aðrar
hliðar á viðhorfum ungmenna. í einni könnun
í 8.-10. bekk grunnskóla á öllu landinu kom í
ljós að mikill meirihluti unglinga voru „ekki
óánægð með líf sitt“ en stúlkur voru yfirleitt
heldur óhamingjusamari enpiltar. Framtíðar-
sýn speglast í afstöðu unglinganna til náms og
atvinnu. Stúlkur stefndu fremur í bóknám, en
piltar í iðnnám. Sumir piltar en svo til engar
stúlkur ætluðu að fara að vinna eftir grunn-
skóla. Yfir 70% ungmennanna ætluðu sér í
háskóla, og hafði hlutfallið aukist frá árinu
2006 hjá ungmennunum á landsbyggðinni.
Samkvæmt annarri könnun leið nemendum
í 6.-10. bekk grunnskóla yfirleitt vel á árinu
2009, en 10-15% þeirra sýndu þó einhverja
vanlíðan. Stúlkur voru yfírleitt óöruggari
með sig en piltar, og má rekja þetta m.a. til
óraunhæfra staðalímynda, sem einkum stúlkur
eigi erfítt með að samsama sig að, en lélegt
sjálfsmat getur haft áhrif á náms- og starfsval.
I enn annarri könnun var sýnt fram á, að
lífsánægja ungmenna í 6. og 8. bekk var meiri
árið 2010 en 2006. Lífsánægja minnkaði þó
yfírleitt með aldrinum. Flöfundamir drógu þá
ályktun að „kreppan hafi ekki haft umtalsverð
neikvæð áhrif á lífsánægju íslenskra skóla-
bama á þessu árabili“, fremur hið gagnstæða.
Margar erlendar rannsóknir benda til að
lykilinn að vellíðan ungmenna sé oft að fínna í
ijölskyldu þeirra og ættartengslum og að þetta
geti ákvarðað hvernig ungmennunum farnist
síðar í lífínu. Fjölskyldusamsetning hefur þó
einnig mikið að segja í þessu sambandi. Upp-
eldishættir foreldra og aðstandenda ráða auk
þess miklu urn líðan, atferli og lifnaðarhætti,
allt frá svo sjálfsögðu atferli sem að borða
morgunmat með fjölskyldunni og bursta
tennur reglulega til neyslu brennivíns og
annarra vímuefna. Ymislegt bendir þar að
auki til þess að eftirlit og rétt aðkoma for-
eldra að uppvexti ungmenna skili sér í betri
námsárangri.
íslenskar rannsóknir hafa sýnt að skiln-
aður foreldra hefur oft í för með sér röskun
á búsetu, tengslum og fjárhag allrar fjöl-
skyldunnar, auk þeirrar streitu, sem allt þetta
veldur. Aukin ábyrgð er oft lögð á herðar
ungmennanna, jafnframt því sem fjölskyldu-
stuðningur minnkar. Ungmennin búa yfírleitt
hjá móðurinni, sem gegnir lykilhlutverki, en
hlutverk föðurins verður óljósara. Enda þótt
ungmennin óski yfírleitt eftir miklum sam-
skiptum við ættingja, dregur úr umgengni við
skyldmenni utan heimilisins eftir skilnaðinn,
m.a. við föðurömmu og föðurafa.
Brottfall ungmenna úr skóla á sér ýmsar
augljósar ástæður, þ.á m. neyslu vímuefna, en
brottfall má yfírleitt rekja áfram til sálrænna,
félagslegra eða fjárhagslegra vandamála.
Afstaða foreldranna til náms ungmenna skiptir
miklu máli, sem og stuðningur þeirra við
ungmennin í námi þeirra. Böm foreldra með
litla menntun eru oft líklegri til að falla brott
úr námi, en gott samstarf milli heimila og
skóla dregur úr brottfalli.
Áhættuhegðun unglinga hefur verið
könnuð, bæði í sambandi við kynlíf og
notkun getnaðarvama og hvað varðar vímu-
efnaneyslu. Sjá má að félagslegir þættir em
einkar mikilvægir í þessu sambandi. Til dæmis
minnkar vímuefnaneysla nemenda í 8.-10.
bekk þegar skóli og foreldrafélög vinna saman
145
L