Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2012, Page 148

Múlaþing
að forvamarstarfí. Atvinnuleysi foreldra hefur
ekki bein áhrif á áhættuhegðun unglinga, en
er hins vegar tengt breyttum uppeldisháttum,
og samanlagt hefur þetta áhrif á áhættuhegðun
unglinganna, s.s. reykingar og áfengisnotkun.
Virkur stuðningur foreldra, en ekki eftirlit
þeirra sem slíkt, minnkar áhættuhegðun ung-
linganna. Það ber að nefna í þessu sambandi,
að könnun sem gerð var árið 2006 benti til
þess að neysla tóbaks, áfengis og annarra
vímuefna væri minni meðal ungmenna á
Fljótsdalshéraði en annars staðar á landinu.
Viðfangsefni núverandi rannsóknar
meðal ungmenna á Austurlandi
Ofangreindar niðurstöður benda til áhuga-
verðra sambanda milli aðstæðna ungmenna,
einkum í íjölskyldu og félagahópi, líðanar
þeirra og mótun viðhorfa til framtíðar. „Líðan“
er margrætt hugtak, sem oft er erfitt að meta.
Samkennd, hér skilgreind sem afstaða til
sjálfs sín og tilfinningin að tilheyra félags-
legu umhverfi sínu og vera virkur hluti af því
(e. Sense of Coherence), hefur verið töluvert
notuð á Norðurlöndum við athugun á líðan
og félagsþroska einstaklinga og hópa, sem og
á sálrænum afleiðingum alvarlegra lífsatvika
á líðan og atferli fólks eftir á. Samkennd er
notuð hér til þess að kasta ljósi á lífssýn og
líðan ungmenna á Austurlandi.
Skoðanir ungmenna mótast af hugrænum
eiginleikum þeirra, einkum sjálfsímynd, líðan
og löngunum. Hugrænireiginleikar byggjast
hins vegar á grunni félagslegra og líffræði-
legra þátta, og eru þá áhrif kyns ungmenn-
anna mikilvæg, eins og áður hefur komið
fram. Hugrænir eiginleikar eru einnig bundnir
stað og stund, og aðstæður hvers einstaklings
hafa áhrif á þá til langs eða skamms tíma.
Skoðanir ungmennanna koma fram í stað-
hæfingum þeirra, og almenn viðhorf má greina
í skoðununum. Líkan sem skýrir betur þessi
sambönd og auðveldar lesendum að greina
þau er sýnt á mynd 5.
Eftirfarandi almennar tilgátur voru lagðar
fram um niðurstöður rannsóknarinnar: Líðan
og framtíðarsýn ungmenna á Austurlandi eru
tengdar (i) félagslegri og efnahagslegri þróun
á svæðinu á undanfömum ámm og (ii) ein-
staklingsbundnum eiginleikum, einkum kyni,
fjölskylduháttum og ættartengslum á svæðinu.
(iii) Val ungmennanna á menntun, ævistarfi
og búsetu er tengt líðan þeirra, aðlögun og
framtíðarsýn.
Aðferð rannsóknarinnar
Samtals 150 ungmenni á aldrinum 15-22 ára
tóku þátt í rannsókninni, 78 stúlkur og 72
piltar, langflest þeirra nemendur í Mennta-
skólanum á Egilsstöðum (ME). Ungmennin
svömðu spumingalista með spumingum/stað-
hæfíngum um Bakgrunn, Ahugamál, Fram-
tíðaráætlanir og Samkennd (sbr. ofan). Greind
vom gögn frá þeim 144 ungmennum, sem áttu
lögheimili á Austurlandi.
Bakgrunnur ungmennanna var skil-
greindur samkvæmt níu breytum, sem voru
Kyn, Bekkur, Námsbraut, Búsetulengd á
svæðinu („nýflutt“: <10 ár ;„rótgróin“: >10
ár), Lögheimili á Austurlandi, Ættartengsl á
svæðinu, Fjölskylduhagir, Menntun móður og
Menntun föður. Sumar þessara breyta reynd-
ust segja lítið um útkomu síðari greininga, en
aðrar, s.s. Búsetulengd og Ættartengsl, höfðu
mjög svipuð áhrif.
Svör ungmennanna um Ahugamál, Fram-
tíðaráætlanir og Samkennd vom þáttagreind,
og komu þá fram 17 sterkir þættir sem gefa
til kynna skoðanir um ýmis mál og er þeim
lýst frekar í töflu 2. Æðra stigs þáttagreining
sýndi að þessa þætti mátti færa saman í átta
yfírþætti, Líðan, Frelsiskennd, Framtíðar-
sýn, Raunsæi, Háskólanám, Gœtni, Náms-
hvörf og Öryggiskennd, og er þeim lýst út
frá inniföldum þáttum í töflu 3, en nánari
lýsisng er gefín hér að neðan. Svörin, sem öll
voru á kvarða frá neikvæðni til jákvæðni voru
stöðluð þannig að miðja kvarðans var stillt á