Bibliotheca Arnamagnæana - 01.12.1957, Page 208
206
tale. Den sterke konsentrasjonen av dir. tale i midluten av soga gjer likevel
at dei episke delane i byrjing og slutt ikkje inneheld meir enn det som elles
er vanleg i i.-s. Då slikt som er fortalt i indirekte form i M-t, så ofte er
attgjevi med dir. tale i K-t, får K-t etter måten meir av dir. tale. I sume
høve kan likevel M-t ha småe innskot i ind. eller fortald tale som vi ikkje
har noko tilsvarande til i K-t.
UTMERKING AV DIREKTE TALE
Mellomalderskrivarane kjende ikkje bruket av hermeteikn og måtte
hjelpa seg på andre måtar til å få skilt ut dir. tale frå teksta elles. Desse
serlege hjelperådene vert her kalla „taleutmerking“ (t.utm.)73. I.-s. redu-
serer vanleg t.utm. til eit naudsynleg minimum, og skil seg i så måte både
frå det antikke eposet og onnor germansk episk allitterasjonsdikting74.
T.utm. kan sume tider vanta heilt. Andre tider kan overgangen frå vanleg
forteljing til dir. tale skje ved hjelp av ein mellomlekk av ind. tale. Det
vanlegaste er likevel at t.utm. er ei setning samansett av ei einfelt nemning
for den talande og eit av dei tradisjonelle og fargelause verba dicendi
(unnataksvis fleire verba dicendi). T.utm. står oftast framføre ut-
segna, men kan og vera innskoten parentetisk eller etterstelt. Stundom
kan fleire av dei her omtala plaseringsmåtane vera sameinte. Ved inn-
skoten eller etterstelt t.utm. får setninga invertert ordstilling. Det same
ser ein ofte ved førestelt t.utm. når den er utvida med ein adverbial lekk75.
Desse avbrigda hjelper til å motverka den monotonien som elles lett vil
koma fram. Skjemaet kan og varierast på mange vis i serlege høve, m. a.
ved ind. eller fortald tale som vert innskoten i eller hengd etter den dir.
talen.
13 Ordet er forma etter I. Netters „Redebezeichnung", som ho nyttar i staden for
det elles brukte „inquit-formel" (Die dir. Rede s. 25-26). M. Jeffrey’s „k<vaS-
formula" er overteki etter Heusler, som nytta dette ordet i samband med Edda-
dialogane (The Discourse s. 30, merkn. 72). Denne nemningsmåten høver når det
gjeld eddakvæda, men ikkje når det gjeld sogene, som har rikare variasjon i bruket
av slike verba dicendi.
74 A. Heusler: Der dialog s. 255—256; Jeffrey: The Discourse s. 30; Netter: Die
dir. Rede s. 26. - Jeffrey (s. 31) peikar på likskapen mellom det knappe i taleut-
merkingane i i.-s. og det knappe i sceneskildringane i det heile.
13 Oftast tidsadverb som nu, sidan, um sidir (Jeffrey s. 31), eller og komplement
som uttrykkjer tid: eftir pat, um morgininn o. s. b., eller tidsundersetning.