Bibliotheca Arnamagnæana - 01.12.1957, Qupperneq 277

275
fsleifr, at han hadde naud mikla for skuld folks ulydnad100. Den heilage
Eorlåkr samtyk ti på ok sæt ti, er ådr våru reidir ok sundrpykkir, men
hadde mykje motstand å stridast med101. Nasjonale martyrar hadde den
islandske kyrkja ikkje. Men det kan ikkje vera tvil om at sogemotivet
med den sjølvoppofrande fredsstiftaren som får lida, i hovudsak er fram-
vaksi av kristen tankegang. Hjå islendingane vart dette ikkje herre eit
motiv for religiøs forkynning. Med den vakne kunstsansen sin såg dei kor
vel skikka det var for kunstnarleg utnytting. Då dei i kristen tid fram-
leies var opptekne med å røkta den gamle heidne kulturarven sin, vart
dette nye motivet sameint med dei gamle som ein serskild farge i spektret.
Slik møter vi den kristne påverknaden på heiden mytologi i S nor ris
Edda i Baldr-typen102. Til Baldr knyter seg og i Den eldre Edda føre-
stellingar om ljos, venleik og godleik. Baldr vart drepen av Hg3r som
fylgje av vonde råder, og dette førde til stor sorg. Hjå Snorri er det Loki
som får drepi Baldr ved hjelp av den blinde Hg3r. Hjå Loki er det å
gjera vondt sjølve det inste naturtildrivet, medan HgSr vert leidd av
omstenda. I Sn.-Edda møter vi for fyrste gongen dei tre typane Baldr -
Loki — Hg8r sette klårt og plastisk opp mot einannan. Men i i.-s. går dei
seinare att gong etter gong. I Sn.-Edda er det og at Baldr-typen vel fyrste
gongen er sameint med motivet med den velmeinte planen som vender
seg til ulukke. (Etter at alle ting har lova å spara Baldr, tek gudane til å
skyta på han.) Denne kombinasjonen er velkjend frå i.-s. Baldr i Edda
skil seg frå den kristne helgen-typen ved dei omstenda som fører til døden.
Hjå Kristus og dei heilage er lidinga friviljug påteken. Den gode freds-
og forsonargjerninga fører dei i døden. Dette kjem lite fram i Baldr-
myten. Baldr i Edda kan ikkje aleine vera opphavet til „den sjølvopp-
ofrande velgjeraren som lyt døy“. Edda-tradisjon og kyrkjeleg tradisjon
går her i breidd og sameiner seg på skiftande måtar i sogene.
Den sogehelten som vel minner mest om Baldr, er Hgskuldr Hvitaness-
goSi. Han minner til og med i namnet om den „bjarte“ guden. Hgskuldr
er vakker, djerv og klok, god mot alle og vensæl. Han får bane av svik-
rådene til ValgarSr og MgrcSr. Njåls-sønene let seg narra til å drepa
Hgskuldr blinda av baktaling. Her er alle tre typane Baldr - Loki - Hg8r
100 G. Vigfusson: Biskupa sogur I 62.
101 Same verk s. 103.
102 Dei mange hypotesane om den religionshistoriske og mytologiske bakgrunnen
for Baldr-myten og den svære litteraturen om dette er det her ingen grunn til å
koma inn på. Det som interesserer oss, er Baldr som litterært motiv.
18*