Jökull - 01.01.2021, Page 68

Magnússon et al.
Kjartan Guðmundsson in June and September 1919
(Gudmundsson et al., 2021) and dense RES-survey
spanning the northern end of this ridge may provide
further evidences, supporting or rejecting it as a for-
mation of the 1918 eruption. The 2021 survey shows
up to 500 m thick ice within the proposed eruption
area (in a closed depression south of the aligned ridge
in Figure 12b). This is probably less than the max-
imum thickness at the eruption site in 1918, since
the glacier surface was probably a few tens of metres
higher than at present. Also, if the eruption left some
material at the bed, the current bedrock may also be
higher than when the eruption started in 1918. The
thick ice at the eruption site and the steep flood route
from there (Figure 12) likely facilitated the enormous
flow peak of the jökulhlaup (Tómasson, 1996; Larsen
et al., 2021) associated with the 1918 eruption.
Acknowledgements
This work was funded by the Icelandic Research fund
of Rannís within the project Katla Kalda (project
nr. 163391) with further support from The Ice-
landic Road Administration’s Research Fund (project
nr. 1800-403). Pléiades images used to produce sur-
face DEMs were acquired at a subsidised cost thanks
to the CNES ISIS program. The images used to
produce surface DEM in 2019 were further sup-
ported through CEOS (Committee on Earth Observa-
tion Satellites) contribution to the Iceland Volcanoes
Supersite. We thank Hugh Tuffen and an anonymous
reviewer for very constructive and detailed reviews,
which substantially improved this paper. Magnús T.
Guðmundsson, Þórdís Högnadóttir, Guðfinna Aðal-
geirsdóttir, Helgi Björnsson, Páll Einarsson, Bryn-
dís Brandsdóttir and Robin E. Bell are thanked for
valuable discussions on various aspects of this pa-
per. Sveinbjörn Steinþórsson, Ágúst Þór Gunnlaugs-
son, Bergur Einarsson, Ásgeir Arnór Stefánsson and
Ingibjörg Eiríksdóttir as well as JÖRFÍ volunteers are
thanked for their work during field trips.
ÁGRIP
Samspil eldvirkni og jökla og áhrif þess á náttúru og
mannlíf hefur óvíða verið meira en í Kötlu í Mýrdals-
jökli og nærsveitum hennar. Mýrdalsjökull hefur því
allt frá fyrstu tilraunum til ísþykktarmælinga og kort-
lagningar á botnlandslagi íslenskra jökla verið við-
fangsefni slíkra rannsókna. Í fyrstu var beitt bylgju-
endurkastsmælingum (Sigurjón Rist, 1967a) en einnig
voru þar snemma gerðar tilraunir með íssjá (Helgi
Björnsson, 1978). Árið 1991 voru gerðar umfangs-
miklar íssjármælingar á jöklinum sem gáfu m.a. upp-
lýsingar um dreifingu, þykkt og rúmmál jökulíssins
sem og megindrætti í landslagi Kötluöskjunnar sem
er ∼100 km2 að flatarmáli og hulin af hæsta hluta
jökulsins (Helgi Björnsson o.fl., 2000). Hér er greint
frá ítarlegri íssjármælingum sem gerðar voru á Mýr-
dalsjökli 2012–2021 með nýrri stafrænni íssjá, sem
bæði auðveldar og eykur afkastagetu og nákvæmni
við mælingar og úrvinnslu. Auk þess að endurtaka
íssjársniðin frá 1991 var þéttleiki mælisniða aukinn
á um 116 km2 svæði sem að mestu leyti er inn-
an öskjurimanna. Í þessari nýju rannsókn var botn-
landslag þessa svæðis að stærstum hluta kortlagt eft-
ir samtals ∼760 km af íssjársniðum sem unnin voru
með tvívíðri staðsetningarleiðréttingu endurkastsflata
(e. migration). Á∼14 km2 svæði í kringum helstu sig-
katla Mýrdalsjökuls og áætlaðar gosstöðvar eldgoss-
ins 1918 (Magnús T. Guðmundsson o.fl., 2021) voru
mæld íssjársnið með einungis 20 m millibili svo að
vinna mætti íssjársniðin með þrívíðri staðsetningar-
leiðréttingu endurkastsflata.
Rannsóknin staðfestir fyrri niðurstöður hvað varð-
ar megindrætti jökulbotns, ísrúmmál innan öskjunn-
ar (45±2 km3, haustið 2019) og mestu ísþykkt
(740±40 m). Nýja botnhæðarkortið sýnir hins vegar
landslagið undir jöklinum í talsvert meiri smáatriðum,
sérstaklega á þéttmældu svæðunum. Landslag megin-
eldstöðvar undir jökli er líklega hvergi eins ítarlega
kortlagt eins og á því svæði sem hér er til umfjöllunar.
Kortið gefur til kynna flókna og viðburðaríka mótun-
arsögu fyrir svæðið innan öskjurimanna. Það sýnir
m.a. 3–8 km langar raðir hæða og fella, líklega mynd-
uð í sprungugosum, fjöll með allt að 250 m háum
hamraveggjum sem hafa hlaðist upp í gosum í jökli og
djúpar lægðir nærri Goðabungu sem virðast umluktar
100–200 m háum hömrum. Einnig má lesa úr kortinu
vísbendingar um að meginaskjan skiptist í fleiri hluta
sem gætu tengst fleiri en einum sigatburði. Þetta á
sérstaklega við um∼45 km2 svæði í norðurhluta öskj-
66 JÖKULL No. 71, 2021