Jökull


Jökull - 01.01.2021, Síða 151

Jökull - 01.01.2021, Síða 151
Jöklarannsóknafélag Íslands í sjötíu ár Magnús Tumi Guðmundsson Jarðvísindastofnun Háskólans, Sturlugötu 7, IS-102 Reykjavík mtg@hi.is; https://doi.org/10.33799/jokull2021.71.149 Það var að kvöldi miðvikudagsins 22. nóvember 1950 að haldinn var í Reykjavík stofnfundur nýs félags sem hafði það að markmiði að stuðla að rannsóknum á jöklum landsins og ferðum um þá. Stofnfélagar voru um 50. Þann 7. mars 1951 var haldinn framhaldsstofn- fundur. Þar voru samþykkt lög fyrir hið nýja félag og stjórn kosin. Fyrsti formaður og aðalstofnandi félags- ins var Jón Eyþórsson. Hann var veðurfræðingur og starfaði á Veðurstofu Íslands. Jón hafði þó mörg járn í eldinum og má telja hann upphafsmann skipulegra jöklarannsókna hér á landi. Jón var farsæll í störfum sínum fyrir félagið, óskoraður leiðtogi þess og gegndi formennsku allt til dauðadags, 1968. Um 1950 voru rannsóknir á pólsvæðum að fara af stað eftir heimstyrjöldina síðari. Paul-Emile Victor, franskur könnuður, stóð fyrir rannsóknarleiðangri til Grænlands sumarið 1951 en eitt af helstu verkefnum hans var að mæla þykkt Grænlandsjökuls með end- urkastsmælingum. Sá möguleiki var opinn að hluti franska leiðangursins kæmu fyrst til Íslands með snjó- bíla og mælitæki á leið sinni til Grænlands. Jón Ey- þórsson hafði haft forgöngu um margvíslegar jökla- mælingar hér á landi, hafið sporðamælingar um 1930, leitt Sænsk-Íslenska leiðangurinn ásamt Hans Almann 1936 og unnið að jöklarannsóknum með Steinþóri Sigurðssyni á Mýrdalsjökli 1943–1944. Rannsókna- stofnanir hér á landi voru á þessum árum fáar og smáar og höfðu hvorki fjármuni né mannskap til að leggja í svo viðamikil og erfið verkefni sem rann- sóknir á jöklum eru. Það varð því úr að setja á stofn áhugamannafélag sem hefði jöklarannsóknir að mark- miði. Fyrsta verkefnið sem tengdist hinu nýstofnaða félagi var Fransk-Íslenski leiðangurinn, sem farinn var á Vatnajökul í mars-apríl 1951, en að honum stóðu Grænlandsleiðangur Victors og Rannsóknaráð Ríkis- ins. Leiðin lá upp Breiðamerkurjökul og á þriggja vikna tímabili voru þykktarmælingar gerðar á 56 stöð- um á Vatnajökli (Jón Eyþórsson, 1951). Leiðangurinn flutti upp í Esjufjöll efni í bragga auk þess sem efni í annað samskonar hús var skilið eftir niðri á Breiða- merkursandi. Um sumarið fór hópur fólks úr hinu ný- stofnaða Jöklarannsóknafélagi upp í Esjufjöll og reisti þar braggann á nokkrum dögum. Eftir ferðina í Esju- fjöll var hinn bragginn byggður á Breiðamerkursandi. Sá skáli fékk nafnið Breiðá og er elsta húsið sem enn stendur hér á landi sem byggt var með jöklarannsókn- ir í huga. Þegar starfið hófst var talið að greiðasta leið á Vatnajökul fyrir leiðangra væri að sunnan, þá leið sem Fransk-Íslenski leiðangurinn fór um Breiðamerk- urjökul. Var þá einkum horft til mælingaferða sem kölluðu á tæki og farangur. Snjóbílar voru að ryðja sér til rúms hér á landi og urðu þeir aðal farartækin á Vatnajökli. Segja má að 1950–1990 hafi verið tími snjóbílsins, á þeim byggðust nánast allar rannsókna- ferðir á Vatnajökul á þessu tímabili. Um 1990 voru menn komnir upp á lag með að aka á snjó á breytt- um jeppum á stórum dekkjum. Jöklabílar af því tagi hafa skipt miklu máli í jöklaferðum síðan. Snjóbílar hafa þó alls ekki horfið af sjónarsviðinu, þeir gegna lykilhlutverki þegar flytja þarf þungaflutning á jökl- um. Vélsleðar í núverandi mynd komu til sögunnar á sjöunda áratug 20. aldar og hafa alla tíð síðan nýst vel á jöklum. Fyrsti snjóbílinn sem félagið eignaðist, vísill sem hlaut nafið Jökull I, kom til landsins í maímánuði JÖKULL No. 71, 2021 149
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179

x

Jökull

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.