Úrval - 01.04.1948, Blaðsíða 84

•82
TJRVAL
jarðarinnar umhverfis sólina
(eitt ár): árið er svolítið meira
en 365 sólarhringar, og minna en
366. Á tilteknu tímabili, t. d.
emni öld, er dagaf jöldinn og ára-
f jöldinn ósamrýmanlegar stærð-
ir. Við rekumst á sömu erfiðleik-
ana eins og ef við ætlum að
mæla metrana í þumlungum.
Önnur vandræði stafa af því,
að árinu og mánuðunum er skipt
í sjö daga vikur. Þessi skipting
er ekki miðuð við sólárið, heldur
gang tunglsins, þannig að ein
vika er f jórðungur úr tunglmán-
uði (28 dögum).
Þegar alls þessa er gætt, er
ekki að undra, þótt almanak
okkar sé ósamstætt. Það eru
því ekki aðeins vísindamenn,
heldur allir, sem hafa á einhvern
hátt starf sitt bundið við tíma-
talið — að ekki sé talað um
foreldra og skólabörn, sem bíða
þess alltaf með eftirvæntingu,
hvenær páskafríið muni verða
— sem eru á einu máli um, að
endurbóta sé þörf á tímatalinu.
Núgildandi tímatal er ekki
eins gamalt og flestir munu ætla.
Það er rúmlega 365 ára. Gregor-
íus páfi XIII. innleiddi það, þeg-
ar hann ákvað, að 4. október
1582 skyldi verða 15. sama mán-
aðar. Með því að strika þannig
út tíu daga úr æfi þálifandi kyn-
slóðar, var hann að leiðrétta
skekkju, sem orðin var á júlí-
anska tímatalinu á þeim rösk-
um sextán öldum, sem það hafði
verið í gildi. Það hafði dregizt
aftur úr um tíu daga.
Með þessari breytingu leysti
gregoríska tímatalið af hólmi
júlíanska tímatalið, sem dregið
hafði nafn sitt af Júlíusi Cæsar.
Að því hafði á sínum tíma ver-
ið mikil bót. Þá hafði hlaupár-
ið verið tekið upp, til þess að
gera sólárið og almanaksárið
jafnlöng. En þessi breyting náði
þó ekki alveg tilgangi sínum,
því að sólárið var ekki nákvæm-
lega 365(4 dagur, heldur 365,-
2422 dagar, og varð júlíanska
árið því 0,0078 dögum of langt,
sem svarar til eins dags á því
sem næst 128 árum. Breyting
Gregoríusar var, eins og áður
segir, í því fólgin, að hann lét
hlaupa yfir tíu daga, en auk
þess skyldi í framtíðinni ekki
reikna hlaupár þau ár, sem deil-
anleg væru með 100, að frátöld-
um þeim, sem deilanleg væru
með 400. Þannig, að til dæmis
árin 1700, 1800 og 1900 skyldu
ekki reiknuð hlaupár, en aftur
á móti árin 1600 og 2000. Með
þessu tímatali varð meðallengd