Úrval - 01.04.1955, Blaðsíða 11

MILDIR STJÓRNLEYSINGJAR
9
ættu að vera þjónar okkar en
ekki húsbændur, heimta að við
lögum okkur eftir þeim. Ó-
þreyjufullir heimskingjar eru
farnir að segja okkur, að hið
mannlegasta í manneðli okkar
sé Þrándur í Götu, að við verð-
um að semja okkur betur að
nútíðinni.
Þetta kemur mér til að íhuga
seinni ástæðuna: Hvers vegna
manngildinu sé hætta búin. Eins
og ég gat um áðan, stafar það
af hinni mjög svo öru þróun
þeirra tækja, sem notuð eru til
að fræða og skemmta fjöld-
anum: dagblaða, kvikmynda,
útvarps og sjónvarps. Þessi tæki
eru þó ekki slæm af sjálfum
sér — væri ég þeirrar skoðunar,
myndi ég ekki nota eitt þeirra
núna — en þau geta verið skað-
leg vegna þess, hve gífurleg á-
hrif þau hafa, einkum á ungt
fólk og áhrifagjarnt, vegna þess
að þau verða ekki rekin nema
með miklu fjármagni og eru
því ofviða fjárhag fámennra
samtaka. Þau eru því nokkur
hemill á fjölbreytni og nýbrigði
í lifnaðarháttum, frjálsar og
óháðar skoðanir, hugrekki og
ævintýraskap og svifléttvængja-
tak hugarflugsins. Enda þótt
þeir, sem yfir þeim ráða, kunni
stundum að vera góðir og gegn-
ir menn, geta þau valdið miklu
tjóni, af því að þau eru of stór,
of hávær, of dýr, of flókin í
samsetningu og of ópersónuleg.
Og þegar verst lætur: þegar
þau eru af ráðnum hug látin
þjóna illum endi, þrúga þau hið
eina og sanna manngildi undir
ok múghugsunar og múgmats,
leiða af sér auknar reglugerðir
í félagslífi, menningu og stjórn-
málum. Þau verða málsvari ein-
hæfni og fjöldaframleiðslu bæði
í orði og verki. Séu þau rang-
lega notuð, í þágu f jármála- eða
stjórnmálavalds, og nái þau
föstum tökum á unglingum —
eins og þau reyndar gera —
hættir þeim við að skapa að-
gerðarlitla og dáðlausa kynslóð.
Glöggt dæmi þessarar þróun-
ar má sjá í íburðarmiklum og
óhóflega dýrum Hollywood
kvikmyndum, sem afskræma af
ráðnum hug sögu, vísindi og
ævisagnir, unz sérhver einfeldn-
ingur í hverjum bandarískum
smábæ, getur skilið þær alveg
áreynslulaust. Sömu óheillaþró-
unar verður vart víða í dagblöð-
um og tímaritum, sem virðast
höfða til miklu lægra vitsmuna-
stigs en þau áður gerðu, þrátt
fyrir alla fræðsluþættina, þrátt
ar verst lætur, virðist þessi nýja
tegund lýðmenntunar valda eins
konar drungakenndri sefjun.
Hún hristir fólk ekki til, krefur
það ekki um skarpa athygli,
skýra gagnrýni né frjóa ímynd-
un, heldur vaggar hún því í
svefn. Ég segi ekki, að þetta
hljóti óhjákvæmilega að fylgja
fjöldafræðslunni, heldur að
þessi séu nú yfirleitt áhrif henn-
ar. Hér á landi má nú koma
auga á þessa hryggilegu af-
sjálfgun, og í Bandaríkjunum er