Úrval - 01.04.1955, Page 31

GARCIA LORCA
29
þólsku konungssinnar stóðu í
skarpri andstöðu hvorir gegn
öðrum. Öfgafyllstu hægrisinn-
arnir höfðu stofnað undir for-
ustu José Antonio Primo de Ri-
vera, sonar hins fyrrverandi ein-
ræðisherra, nýtt baráttulið, fal-
angistahreyfinguna, og ofbeldi
og ógnaraðgerðir voru daglegt
brauð.
Ákvörðun Lorca að vera kyrr
heima var ekki sprottin af því,
að hann hyggðist gerast virkur
þátttakandi í stjórnmálabarátt-
unni. Slíkt var fjarri honum. I
ákaflyndi sínu var hann meiri
maður en stjórnmálamaður,
meiri listamaður en skæruliði.
Það voru einungis örlög hins
hrjáða, kúgaða mannkyns, sem
upptóku huga hans og hrærðu
hjarta hans, og það voru þessi
undirhyggjulausu mannúðarvið-
horf, sem án alls áróðurs og
ofstækis gerðu hann að frelsis-
tákni allra þeirra, er unnu
spænskri menningu. Þrátt fyrir
þetta var ha.nn sakaður um það
í heimalandi sínu, að hafa sam-
úð með fasistum. Raunar þarf
ekki langt að leita skýringa
á þessum ásökunum. Oftast var
um að ræða tilraunir til að
varpa röngu ljósi yfir dauða
hans. En þegar þær voru born-
ar fram í alvöru, var skýringin
sú, að Lorca var af borgara-
legum ættum og átti nána vini
í herbúðum andlýðræðissinna,
meðal þeirra skáldið Luis Ros-
ales og bróður hans, sem hafði
hætt námi og snúið aftur til
Granada til að gerast kaupmað-
ur. En fyrst og fremst átti Lor-
ca vini sína meðal vinstri sinn-
aðra menntamanna, m. a. innan
stjórnarinnar, og borgarstjórinn
í Granada, sem var sósíalisti,
var mágur hans. Lýðræðissinn-
aða afstöðu sína sýndi hann
ótvírætt í starfi sínu við ferða-
leikhúsið, auk þess var hann á
háskólaárum sínum félagi í hinu
frjálslynda stúdentafélagi Resi.
Kvæði hans og leikrit bera auk
þess þann vitnisburð, sem ekki
verður véfengdur. Og sá efi,
sem eftir kann að leynast um
afstöðu hans, hlýtur að hverfa
við lestur viðtalsins, sem blaða-
maður frá Madridblaðinu El Sol
átti við hann 10. júní 1936; þar
segir hann: ,,Ég er Spánverji
af líkama og sál, og ég mundi
aldrei geta lifað utan landamæra
Spánar, en ég hef andúð á hverj-
um þeim, sem er Spánverji að-
eins til að vera Spánverji. Ég
er bróðir allra, og ég fyrirlít
þann mann, sem fórnar sér fyrir
einhverja óhlutkennda þjóðern-
ishugsjón, því að hann elskar
land sitt með bundið fyrir aug-
un.“
Þetta voru djarfleg, en jafn-
framt hættuleg orð, og þau urðu
til þess að vinir Lorca, einkum
meðal fasista, réðu honum til
að hverfa burt frá höfuðborg-
inni. Hann færðist undan í
fyrstu, en þegar baráttan milli
hægri- og vinstrisinna í Madrid
var komin á stig ofbeldis og
morða, og bersýnilegt var, að