Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 34

eða vegna annarra atvika, sem kaupandi getur hvorki stjómað né yfirunnið. Um
rétt seljanda til að krefjast efnda á þeirri skyldu kaupanda, að hann stuðli að
efndum, gilda ákvæði 23. gr. kpl. eftir því sem við getur átt.
Ef seld þjónusta er gölluð, getur neytandinn krafist þess, að seljandi hennar
bæti úr göllunum, nema það valdi seljanda óhæfilega miklum kostnaði eða
verulegu óhagræði, sbr. 11. gr. laga nr. 42/2000 um þjónustukaup (þjkpl.). í 16.
gr. þjkpl. er mælt fyrir um úrbótarétt seljanda. Þar kemur fram, að tilkynni
neytandi um galla og bjóðist seljandi til að bæta úr honum, getur neytandi hvorki
krafist afsláttar né heldur rift samningi um kaup á þjónustunni, enda sé bætt úr
galla innan sanngjams frests og án kostnaðar eða verulegs óhagræðis fyrir
neytandann.
Reglan um rétt kröfuhafa til þess að krefjast efnda in natura af viðsemjanda
sínum gildir að meginstefnu til í öllum samningssamböndum, en frá henni eru þó
ákveðnar undantekningar, sem ýmist styðjast við ákvæði í lögum, réttarfram-
kvæmd eða þær leiðir af eðli máls.2 Kaupandi getur þannig krafist afhendingar á
söluhlut, sbr. 23. gr. kpl.; leigjandi getur krafist þess að fá umráð leiguhúsnæðis
og lánveitandi getur krafist þess að fá lánsfjárhæð endurgreidda í samræmi við
ákvæði lánssamnings.
Kröfuhafi, sem velur þann kostinn að halda fast við samninginn þrátt fyrir
vanefndir viðsemjanda síns, getur fengið aðfarardóm fyrir kröfu sinni eða viður-
kenningardóm, sem leggur skuldara þá skyldu á herðar að efna eða viðurkennir
skyldu hans. Eins er hugsanlegt, að kröfuhafi geti með innsetningargerð fengið
sig settan inn í umráð söluhlutar eða hins leigða, en þá verður réttur kröfuhafa að
vera skýr og ótvíræður, sbr. ákvæði 12. kafla aðfl. nr. 90/1989. Sjá til athugunar
annars vegar H 1962 527 (Bugðulækur) og hins vegar H 1976 750 (Safamýri)
og H 1981 1483 (Hólmgarður).3
I dómasöfnum eru dómar, sem dæma skaðabætur vegna samningsrofa, miklu
algengari, heldur en þeir dómar, sem dæma menn til þess að efna skylduna
samkvæmt aðalefni hennar. Það er þó engan veginn hægt að draga þá ályktun af
þessu, að hér sé um þýðingarminna réttarúrræði að ræða heldur en skaðabætur. í
ýmsum tilvikum getur það verið fýsilegri kostur fyrir kröfuhafa að krefjast efnda
in natura heldur en að krefjast skaðabóta. Þannig er t.d. oft um sölu fasteigna og
leigu á húsnæði. Eins má nefna sölu á listaverkum og listmunum eða öðrum
slíkum einstökum munum, sem skuldari neitar að afhenda.
1.2 Inntak kröfunnar um efndir in natura
Inntak kröfunnar um efndir in natura ræðst af efni þeirrar samningsskyldu,
sem um er að ræða, og eðli þeirrar vanefndar, sem fyrir liggur. Kaupandi í
lausafjárkaupum, sem gerir köfu um úrbætur, þ.e. að bætt verði úr gallanum, eða
2 Sjá nánar Bernhard Gomard: Obligationsret 2. del. Kaupmannahöfn 1991, bls. 35.
3 Um dóma þessa sjá nánar Þorgeir Orlygsson: „Þinglýsing kaupsamnings í fasteignakaupum“.
Tímarit lögfræðinga. 1. hefti 1989, bls. 16.
290