Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 70

6. RÉTTUR TIL AÐ AFTURKALLA PÖNTUN
6.1 Loforðskenningin - Re integra reglan
í athugasemdum við 1. gr. smnl. nr. 7/1936 kemur fram, að tilboð er bindandi
fyrir þann, sem tilboð gaf. Er með þessu slegið fastri hinni svokölluðu loforðs-
kenningu, þ.e. að ósamþykkt loforð hafi aðeins skilyrðisbundið gildi. í 1. mgr.
31. gr. smnl. er lögfest hin svokallaða traustkenning. íslenskur réttur byggir
samkvæmt því ekki gildi loforða á vilja loforðsgjafa eins og hann er, heldur eins
og hann horfir við móttakandanum, þ.e. því trausti, sem hann vekur hjá móttak-
andanum.63
í þeirri reglu, að samningar séu skuldbindandi, felst það m.a., að maður getur
að meginstefnu til ekki einhliða dregið sig út úr samningssambandi, sem hann
hefur gengið í. Loforðsgjafi getur þó afturkallað tilboð sitt eða samþykki
samkvæmt reglunni í 38. gr. smnl. í því ákvæði er að finna heimild fyrir
loforðsgjafa til að ganga frá loforði sínu innan mjög þröngra tímamarka, þ.e.
áður en löggemingurinn hafði áhrif um ráðstafanir móttakandans (svokölluð re
integra regla). Sumir fræðimenn telja, að re integra reglunni verði einnig beitt,
þar sem móttakandinn hefur framkvæmt ákveðnar athafnir í tilefni loforðs, en
aðeins orðið fyrir lítils háttar útgjöldum. Þau útgjöld yrði hins vegar sá, sem
afturkallar, að bæta (vangildisbætur).64
6.2 Afpöntun - Almenn sjónarmið
Almennt er það svo, að sá sem hefur pantað einhverja greiðslu, getur ekki
afpantað greiðsluna, án þess að baka sér bótaskyldu, jafnvel þótt greiðslan hafi
ekki lengur þýðingu fyrir hann.65 Sérreglur um ákveðnar samningstegundir
kunna þó að leiða til annarrar niðurstöðu.
Um vissar tegundir samninga gildir þó sú regla, að samningsaðili, sem pantað
hefur tiltekið verðmæti, getur með ákveðnum skilyrðum afturkallað pöntun sína
í heild eða að hluta, án þess þó að baka sér bótaábyrgð gagnvart viðsemjanda
sínum. Er ýmist, að þetta sé heimilt á grundvelli sérstakra reglna þar um, eða
brostnar forsendur leiði til sömu niðurstöðu. Getur viðsemjandinn þá ekki heldur
krafist þess, að efndir fari fram eftir aðalefni samningsins. Hér er um að ræða rétt
til að afturkalla pöntun í þrengri merkingu. Oft er hins vegar lagður rýmri skiln-
ingur í þann rétt og hann látinn ná til þess, sem í kafla 7 er kallað afdráttarlaus
höfnun greiðslu (annullation).
Sá, sem afturkallar pöntun, verður að hafa af því mikilvæga hagsmuni, t.d.
þegar veikindi hamla því, að hann geti nýtt sér greiðsluna. Gagnaðili verður að
63 Olafur Lárusson: Kaflar úr kröfurétti, bls. 18-19.
64 Bernhard Gomard: Obligationsret 1. del, bls. 29, og sami höfundur: Obligationsret 2. del, bls.
43-45.
65 Bernhard Gomard: Obligationsret 1. del, bls. 29, og sami höfundur: Obligationsret 2. del, bls.
43, og Obligationsret Almene emner, 1. hæfte. Naturalopfyldelse, bls. 25, og Henry Ussing:
Obligationsretten Alm. Del, bls. 422.
326