Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 96

á slíkar takmarkanir sem neikvæð ítök, og gilda þá reglumar um vanheimild, ef
samningsákvæðið á að fylgja hlutnum og takmarka ráðstöfunarrétt kaupanda.
Traustfangsreglur geta leitt til þess, að kaupandi vinni rétt yfir hlutnum í
samræmi við efni samnings hans og seljanda, þrátt fyrir vanheimildina. Þetta
kemur þó ekki sjálfkrafa í veg fyrir, að kaupandinn geti borið fyrir sig van-
heimild. Jafnvel þótt kaupandinn sé í góðri trú, er ekki hægt að þvinga hann til
að bera fyrir sig traustfangsreglur, þegar hann fær vitneskju um, að þriðji maður
á rétt yfir hlutnum. Þetta gildir örugglega, þegar seljandinn hefur verið í vondri
trú við kaupin, en hugsanlega getur kaupandinn einnig í öðrum tilvikum valið
að bera fyrir sig vanheimild gagnvart seljandanum.
Það er forsenda fyrir beitingu reglnanna urn vanheimild, að um sé að ræða
rétt, sem þriðji maður getur borið fyrir sig gagnvart kaupandanum. Ef réttur
þriðja manns er þess eðlis, að alls ekki er unnt að bera hann fyrir sig gagnvart
kaupanda, hvort sem kaupandinn er í góðri trú eða ekki, er ekki um vanheimild
að ræða. Réttindi þriðja manns verða m.ö.o. að snúast um rétt, sem takmarkar
ráðstöfunarrétt kaupandans miðað við það, sem samið hefur verið um.109
9.3.2.3 Tímamark til viðmiðunar
Það tímamark, sem skiptir máli við mat á því, hvort um vanheimild sé að
ræða, er þegar áhættan af söluhlut flyst frá seljanda til kaupanda. Þetta segir
ekki berum orðum í ákvæðinu, en tilvísun þess til reglna um galla felur í sér, að
ákvæði 21. gr. gildir hér eftir því sem við á. Seljandinn er því ábyrgur bæði
vegna upprunalegrar vanheimildar, þ.e. vanheimildar sem var til staðar við
samningsgerð og eftirfarandi vanheimildar.
Ef afhendingu söluhlutar hefur seinkað vegna þess, að þriðji maður hefur
borið fyrir sig rétt yfir hlutnum gilda reglumar um greiðsludrátt. Sama á við, ef
söluhlutur eftir kaup er seldur öðrum manni, sem hefur veitt hlutnum viðtöku í
góðri trú. Reglumar urn greiðsludrátt eiga einnig við, ef hluturinn eftir kaup en
fyrir afhendingu hefur verið seldur nauðungarsölu, eða þrotabú seljanda hefur
tekið umráð hans.
Sérstök álitamál koma upp, þegar um er að ræða aðgerðir af hálfu opinberra
aðila. Ef stjórnvald hefur lagt hald á hlut fyrir afhendingu, eða afhending hlutar
getur ekki átt sér stað vegna innflutnings- eða útflutningsbanns stjórnvalda, er
eðlilegt að fella tilvikið undir greiðsludrátt. Ef ákvarðanir eða aðgerðir yfir-
valda leiða til þess að afhenda verður hlut í annani gerð en upphaflega var gert
ráð fyrir, eða söluhlut verður að afhenda án tiltekinna aukahluta, er ýmist unnt
að líta á tilvikið sem hreint gallatilvik eða sem greiðsludrátt varðandi auka-
hlutina, sbr. 43. gr.110
109 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 116.
110 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 117.
352