Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Síða 121

7. SÉRTÆKAR RÁÐSTAFANIR
Skylda ríkis gagnvart þeirn sem líður fyrir brot á ákvæðum mannréttinda-
sáttmálans er stundum ekki uppfyllt með greiðslu bóta. I sumum tilfellum hefur
mannréttindabrot áhrif á brotaþola með þeim hætti að peningar fá ekki að fullu
úr bætt og ber ríkinu þá að grípa til annarra ráðstafana til að rétta stöðu hans.
Mannréttindadómstóllinn hefur margoft lagt áherslu á það að ríki sem brýtur
sáttmálann hefur lagalega skyldu til að binda enda á það ástand sem veldur
brotinu og bæta afleiðingar þess.19 Samkvæmt grundvallarreglu þjóðaréttar um
restitutio in integrum þýðir þetta að brotaþoli eigi að vera settur, svo framarlega
sem unnt er, í þá stöðu sem ríkti fyrir brotið.
Ríki geta, eins og áður sagði, sjálf ákveðið með hvaða hætti hlutur brotaþola
er réttur. Þær ráðstafanir sem gripið er til verða aftur á móti að vera fullnægj-
andi og það er hlutverk ráðherranefndarinnar að hafa umsjón með að svo sé. í
flestum tilvikum eru áhrif brots á enda þegar dómur hefur loks fallið í
Strassborg, og því ekki þörf á því að grípa til sértækra ráðstafana, en þó eru til
mörg dæmi um slrk mál. Þegar svo er hafa ríki beitt ýmsum aðferðum:
Jón Kristinsson gegn Islandi. íslenska rfkið endurgreiddi Jóni sekt dæmda af
óvilhöllum dómstóli og setti jafnframt athugasemd í sakaskrá hans um þessa ráð-
stöfun með vísan til álits mannréttindanefndarinnar í máli hans.20
D gegn Stóra-Bretlandi. Dómstóllinn dæmdi að áform yfirvalda um að flytja
alnæmissjúkling, sem var að dauða kominn, til eyjunnar St. Kitts, þar sem hann átti
engan að og enga möguleika á læknismeðferð, væru brot gegn 3. gr. mannrétt-
indasáttmálans um bann við ómannúðlegri meðferð.21 Vegna dómsins var viðkom-
andi veitt ótímabundið dvalarleyfi í Bretlandi þar sem hann naut aðhlynningar.
Van Mechelen og aðrir gegn Hollandi. Kærendur sem höfðu verið dæmdir til
refsivistar eftir ósanngjörn málaferli voru náðaðir og refsidómurinn strikaður út af
sakaskrá þeirra.22
Rétt er að líta aðeins nánar á mál Van Mechelen. Það er óumdeilt að eftir
náðunina liðu hann og aðrir kærendur málsins ekki lengur fyrir það að hafa
verið dæmdir eftir ósanngjöm réttarhöld. Hollensk yfirvöld stóðu því að fullu
við alþjóðlegar skuldbindingar sínar um að veita brotaþolum restitutio in in-
tegrum. Spurningin er aftur á móti sú hvort yfirvöld hafi gengið of langt þar
sem brotaþolar hafi í raun og veru verið sekir og hafi því átt að sitja áfram í
fangelsi? Þar sem um réttarfarsgalla var að ræða var ekki hægt að dæma um
19 Papamichalopoulos gegn Grikklandi, dómur mannréttindadómstólsins 31. október 1995, máls-
grein 34.
20 Dómurmannréttindadómstólsins l.mars 1990.
21 Sjá ályktun DH(98) 10 vegna dóms mannréttindadómstólsins 2. maí 1997.
22 Sjá ályktun DH(99) 124 vegna dóma mannréttindadómstólsins 23. apríl 1997 og 30. október
1997.
377