Íslenzk tunga - 01.01.1964, Síða 165

RITFREGNIR
161
að gefa nokkra reglu fyrir því, hvenær sleppa má r-inu og hvenær það verður
að vera með. Sem dæmi um orð, þar sem r-inu er aldrei eða mjög ógjarnan
sleppt, má nefna: bújerli, byrla, gerlar o. m. fl. með rl; enn fremur árna, jórn,
vörn og fáein fleiri með rn.
Framsetning á þessum bókarkafla í heild þykir mér að því leyti gölluð, að
reglur eru aðeins gefnar um framburð hvers bókstafs, sem upp eru taldir í staf-
rófsröð, fyrst sérhljóðar, síðan samhljóðar, en varla borið við að draga saman
heildarreglur um veigamikil framburðaratriði. Þannig er t. d. tæpt á reglunni
um aðblástur, en hún kemur aldrei öll til skila. Þess er aðeins getið í þrennu
lagi við p, í, k, að pp, tt, kk eru aðblásin (pp og kk eru það þó ekki alltaf, t. d.
ekki á undan t), en hvergi er minnzt á, að p, t, k eru einnig aðblásin á undan
l og n (epli, skepna, Katla, vatn, Hekla, lœknir).
Þá hefði mátt geta þess á einum stað, að g, gg, k og kk hafa sama framburð
á undan t (sagt, tryggt, veikt, dökkt). Svipað er að segja um /, p og pp (haft,
gleypt, keppt). Enn fremur hefði mátt minnast eitthvað á framburð þessara
samhljóða á undan s.
Hljóðtáknun er oft óheppileg í þessari bók og mikill glundroði í hljóðritun,
ósamræmi og ranghermi.
Ilringur undir bókstaf er notaður til að tákna röddunarleysi. Setjaranum
hefir víða tekizt óhönduglega að koma þessum hring fyrir, og sums staðar hefir
hann fallið niður eða gleymzt. Það hefði sparað mikið erfiði að sleppa þessum
hring alveg. I rauninni er hann hvergi bráðnauðsynlegur; a. m. k. mátti tak-
marka notkun hans mikið. I stað þess að merkja h, d, g með hring hefði mátt
taka það skýrt fram á einum stað, að lokhljóðin b, d, g eru alltaf órödduð í
íslenzku rétt eins og p, t, k og s, sem aldrei eru merkt með hring. Þessi heildar-
regla hefði reyndar þurft að koma fram á einum stað hvort eð er, en ekki í
þrennu lagi. Um l, m, n, r gegnir öðru máli. Þessi hljóð eru ýmist rödduð eða
órödduð, og getur komið sér vel að hafa hljóðritunartákn til að sýna þann mun.
En að minni hyggju hefði verið enn betra að gefa fastar heildarreglur um rödd-
un og röddunarleysi þessara hljóða, úr því að það er unnt. Hér varðar mestu að
gefa reglur um framburðinn á undan harðhljóðunum p, t, k. Það er reyndar
gert í bókinni, en ekki í einu lagi, heldur í smáskömmtum, svo að aðaldrætt-
ir koma ekki fram og yfirsýn vantar.
Táknun hljóðlengdar hefir farið í handaskolum. A fyrstu þremur blaðsíð-
unum er tvídepill notaður sem lengdartákn að kalla reglulega, en síðan sést
hann cinungis eins og af tilviljun tvisvar sinnum (bls. 13 og 15). í stað þess er
lengd samhljóða táknuð með tvíritun (nn, ss o. s. frv.), en löng og stutt sér-
hljóð ekki aðgreind á neinn hátt.
Fráblásturstákn vantar mjög víða og aðblásturstákn a. m. k. í orðinu vatn á
bls. 16.
Víðast hvar er gegnumstrikað g látið tákna uppgómmælt önghljóð, bæði
ÍSLENZK TUNCA 11