Morgunblaðið - 28.03.1991, Blaðsíða 74

74 '________MOfiGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAfiUR 28. 1,991_
Miiiningar úr Stýri-
mannaskólanum
eftir Halldór
Halldórsson
Flest okkar eiga góðar minningar
frá þeim skólum sem við höfum
stundað nám við. í tilefni þess að
senn verður Stýrimannaskólinn í
Reykjavík eitt hundrað ára hef ég
punktað niður nokkur minnisstæð
atvik sem hentu mig og fleiri á
þeim árum sem ég var við nám í
skólanum í byijun áttunda áratug-
arins.
Réttritun
Eins og gengur og gerist er
mannfólkið mjög misvel af guði
gert til að stunda skólanám, þess
utan sem það er líka mjög breyti-
legt hver undirbúningsmenntunin
er. Stundum verður mér hugsað til
eins bekkjarfélaga míns sem hreint
út sagt var búinn mjög takmörkuð-
um hæfíleikum tii að taka á móti
þeim fróðleik sem kennaramir
helltu úr af viskubrunni sínum.
Öfugt við ýmsa, þá vissi hann um
þennan vanmátt sinn og hagaði sér
eftir því og var jafnvel tilbúinn tii
að gera stólpagrín að sjálfum sér.
Þann vetur sem við fórum í fyrsta
bekk hafði verið hrist upp í fögum
þeim sem tungumálakennaramir
kenndu, þannig að nú kenndi Þor-
steinn Valdimarsson íslensku, Helgi
J. Halldórsson ensku og Þórarinn
Jónsson dönsku. Af hverju þetta
var gert veit ég ekki en ég held
að þessu hafí verið breytt í fyrra
horf strax næsta vetur, þannig að
Þorsteinn kenndi dönsku, Helgi ís-
lensku og Þórarinn ensku.
Þeir sem kynntust Þorsteini
Valdimarssyni þekktu það að hann
átti til að reíðast snögglega og átti
þá jafnvel til að hafa um munn
ekki mjög prestleg orð. Ekki má
þó gleyma því að hann var oft jafn-
snöggur til að taka velþekkta gieði
sína aftur. Við íslenskukennsluna
notaði hann þá aðferð að hann las
upp nokkrar setningar og fór síðan
yfír stílinn munnlega og benti á
erfíð orð í stafsetningu. Við fórum
þá yfír okkar eigin stíl en Ieiðréttum
ekki hver hjá öðmm eða létum Þor-
stem gera það. Hann_treysti okkur,
en eftir yfirferðina töldum við sam-
an villumar og gáfum þær upp
þegar hann kallaði upp nafn okkar.
Af einhverjum ástæðum höfðu
nokkrir nemendur tekið upp á því
að telja aldreí nema eina villu í
orði jafnvel þó þær væru nokkrar
í erfiðum og löngum orðum. Að
þessu komst Þorsteinn og nú fauk
í minn mann. Tók hann sem dæmi
orðið birgðageymslan ef það væri
skrifað birðageimslann. „Þetta eru
þrjár villur og þið eigið að telja þær
það,“ sagði hann fokvondur. Nú
varð grafarþögn í smástund, en þá
gall við í þeím sem við héldum að
stæði alllangt að baki okkur hinum:
„Geriði bara eins og ég. Sleppiði
orðinu og teljið það sem eina villu!“
Nú sprakk allur bekkurinn en inni-
legast held ég að Þorsteinn Valdi-
marsson hafí hlegið.
Að læra heima
Áður en ég hóf nám við Stýri-
mannaskólann þekkti ég ekkert til
þeirra manna sem störfuðu við hann
nema að skólastjórinn var Jónas
Sigurðsson og Þorsteinn Gíslason
kenndi við skólann, en hann var
velþekktur síldarskipstjóri á þessum
árum og raunar alþingismaður líka.
Ég var svo heppinn að fá hann
fyrir siglingafræðikennara fyrsta
veturinn minn í skólanum og kom
það vel út og ég ánægður með
árangur minn eftir veturinn. Svo
vildi til að þær tíu kennslustundir
sem voru í siglingafræði á viku var
raðað í tvo fyrstu tímana frá mánu-
degí til föstudags. Oft fengum við
heimadæmi yfír helgar og var farið
yfír þau á mánudagsmorgni. Þessi
heimadæmi voru oftast prófblöð
fyrri ára og yfírleitt þijú dæmi og
þá það fyrsta langstærst. Var þetta
mjög árangursrík kennsluaðferð
sem skilaði góðum árangri. Það brá
nú samt svo við að nokkrir léku það
að þegar þeir stoppuðu, af einhveij-
um ástæðum í fyrsta dæminu, þá
slepptu þeir hinum tveim dæmunum
líka og mættu svo í skólann á mánu-
dagsmorgun og skrifuðu bara upp
af töfíunni þegar Þorsteinn fór yfir
dæmin.
Einn mánudagsmorguninn þegar
Þorsteinn kemur inn í kennslustof-
una bregður svo við að hurðin skell-
ur nokkuð harkaiega að stöfum á
eftir honum. Ekki var okkur ljóst
hvort það stafaði af því að nokkur
súgur var í stofunni eða hvort Þor-
steinn var í slæmu skapi og lokaði
hurðinni þess vegna harkalega á
eftir sér. Þegar hann svo greip í
kennarastólinn og rykkti í hann og
hlammaði sér í hann, var hins veg-
ar öllum ljóst að Þorsteinn var í
slæmu skapi. Varla hafði hann sest
þegar hann segir. „Já, þið áttuð að
reikna dæmi heima yfir helgina.
Það er rétt að sjá einu sinni hvem-
ig það hefur gengið." Hann stóð
nú upp og byijaði að ganga milli
nemendanna. Einsog venjulega
höfðu ekki allír lokið við dæmin og
fengu allrr að vita hveijir það voru
um leið og Þorsteinn komst að því.
Þegar hann hafði gengið á milli
allra nemendanna sagði hann frá
því að í þessum 19 manna bekk
væru 14 nemendur sem hefðu gert
dæmin heima og auk þess fímm sem
væru svo klárir að þeir teldu sig
ekki hafa þurft þess. Nú fór Þor-
steinn yfir dæmin á • töflunni og
þegar hann var búinn var fyrri
kennslustundin úti. í frímínútunum
vorum við að stinga saman nefjum
yfír því af hveiju hann væri í svona
slæmu skapi og það svo snemma
dags. Þegar Þorsteinn kemur svo
inn í stofuna í bytjun seinni tímans
leggur hann hurðina ósköp nett
aftur og segir eitthvað á þessa leið:
„Jæja, ætli skapið sé ekki komið
niður á jörðina eftir að ég er búinn
að fá mér kaffisopa."
Nú varð sú breyting á að allir
gerðu heimadæmin sín það sem
eftir var vetrar. Árangurinn um
vorið varð líka mjög góður og er
ég ekki í nokkrum vafa um að auk-
ið heimanám átti sinn þátt í því.
En það var ein spurning sem
brann á vörum mínum: Hafði Þor-
steinn verið að leika það að vera í
slæmu skapi eða hafði hann í raun
og veru verið það?
Ég gat að sjálfsögðu ekki spurt
hann um það meðan ég var við nám
í skólanum. Þegar kom að því að
ég hafði lokið því notaði ég fyrsta
tækifærið til að spyrja Þorstein um
það. Þorsteinn hugsaði sig um og
ég beið spenntur eftir svari hans.
„Ég man nú bara alls ekkert eftir
þessu, Dóri,“ sagði hann þá. Og
hvernig sem það nú var gat hann
ómögulega rifjað þetta atvik upp.
Spumingunni er því ósvarað og
hvort árangurinn eftir veturinn er
frábærlega vel uppsettu leikatriði
að þakka eða ekki, er og verður
ósvarað.
Dansleikjahald
Eitthvað er það sem gerir að
sumir eru valdir af félögum sínum
tíl að vera í forsvari fyrir þá og er
gott dæmi um það hveijir eru kosn-
ir í ýmsar stjómir og nefndir í skól-
um. Það er nær útilokað fyrir mig
Þessa mynd teiknaði Halldór
Pétursson 1972 af skólastjóra og
kennurum Stýrimannaskólans.
Efst er Skúli Möller en aðrir frá
vinstri eru: Ingólfur Þórðarson,
Þorvaldur Ingibergsson, Þor-
steinn Valdimarsson, Víðir Sig-
urðsson, Þorbjörg Helgadóttir,
Þórarinn Jónsson, Helgi J. Hall-
dórsson, Benedikt H. Alfonsson,
Ásmundur Hallgrímsson, Þor-
steinn Gíslason og Jónas Sigurðs-
son skólastjóri.
að reyna að Iýsa því hvað það er
sem veldur því _að sumir eru kosnir
en aðrir ekki. Ástæðan er einfald-
lega sú að ég hef mjög oft lent í
þvl að verða skotmarkið í kosning-
um. Það er svo önnur saga að ég
hef haft litla ánægju af þessum
störfum og raunar stundum nokkra
mæðu þó það sé heldur betur annað
en þeir halda sem í kringum mig
hafa verið.
Eitt af því fyrsta sem ég komst
að raun um eftir kosningu í stjóm
skólafélags Stýrimannaskólans var
að langmesta starfið var við að
halda skemmtanir og böll fyrir nem-
endur um helgar. Voru þau oftast
haldin í Silfurtunglinu sem var
skemmtistaður í einu horni þess
húss við Snorrabraut sem nú kall-
ast Bíóborgin. Smá pappírsvinna
var við að halda þessi böll. Það
þurfti að fá leyfí hjá Lögreglustjóra-
embættinu, undanþágu hjá Toll-
stjóra fyrir greiðslu skemmtana-
skatts, útvega hljómsveit o.s.frv.
Þar sem húsið var opið þeim sem
voru orðnir 18 ára en sala á vínveit-
ingum miðaðist við 20 ár var þeim
ætlað sem unnu á börunum að fylgj-
ast með því að sala færi ekki fram
til þeirra sem ekki höfðu náð 20
ára aldri. Það var svo annað mál
að skömmu áður en ég hélt fyrsta
ballið hafði orðið nokkuð uppistand
við skemmtistaðinn Sigtún við
Austurvöll þar sem menntaskóla-
nemar héldu ball. Flestir vissu að
inn á böllin var hleypt miklu fleirum
en leyfíliegt var til að dæmið gengi
betur upp ijárhagslega. í þessu til-
felli höfðu verið seldir miðar í skól-
anum fyrir ballið en þegar opnað
var höfðu eftirlitsmenn frá lögregl-
unni mætt á staðinn og talið inn
og þegar húsið var orðið fullt höfðu
þeir stöðvað aðganginn. Það voru
svo þeir sem voru utandyra og
höfðu miða sem stóðu fyrir ein-
hveijum látum. Þetta olli því að
Lögreglustjóraembættið hafði sett
það sem skilyrði að einn kennari
væri við eftirlitsstörf þegar skóla-
nemar héldu böll. Ég hafði reynt
að benda fulltrúa hjá Lögreglu-
stjóraembættinu á að 85% af nem-
endum Stýrimannaskólans væru
orðnir tvítugir og margir hveijir
ráðsettir fjölskyldumenn og því
væri út í hött að flokka nemendur
skólans saman með nemendum
menntaskólanna. Á þessi rök var
ekki hlustað og ég varð því að fá
einn kennara tíl að „passa!“ Það
gekk ekki vel en loks fékk ég Skúla
Möller til starfsins. Allt gekk vel
við fyrsta ballið en svo kom að því
næsta...
Nú gat Skúli ekki komið og ég
fékk engan kennara í hans stað.
Eg varð því að láta slag standa og
treysta á að eftirlitsmaðurinn kæmi
ekki á staðinn eða alla vega spyrð-
ist ekki fyrir um kennarann. Mér
hafði tekist að fá tvo nemendur
með mér til að sjá um miðasöluna
og gat því setið rólegur inni en það
taldi ég mig eiga skilið vegna um-
stangsins sem var alltaf við böllin.
En það var öðru nær. Nú kom
stormandi annar af þeim sem var
við miðasöluna og spurði hvar Skúli
væri því hann væri kominn frá eftir-
litinu og þeir væru alveg að verða
búnir að selja inn leyfilegan íjölda.
Ég kváði við og sagðist ekki hafa
fengið neinn kennara. Nú voru góð
ráð dýr í orðsins fyllstu merkingu.
Allt í einu datt mér ráð í hug. Ég
sjálfur færi bara út bakdyramegin
og kæmi svo aðaldyramegin og
segðist heita Skúli Möller! Og þetta
gerði ég. Þegar ég kom í anddyrið
spurði ég eftir því hvort það væri
ekki hér sem Stýrimannaskólanem-
ar væru að halda ball. Ég héti Skúli
Möller og væri kennari við skólann
og ætti að líta eftir nemendunum.
Þá heyrðist í eftirlitsmanninum að
hann hefði einmitt verið að bíða
eftir mér. Þessi eftirlitsmaður var
nokkuð við aldur og ég vissi til
þess að hann hætti störfum nokkru
síðar. Við löbbuðum síðan inn og
ræddum málin. Ég heyrði strax að
þessi eftirlitsstörf voru að miklu
lejdi til málamynda og hér væri lít-
ið til að hafa áhyggjur af. Ég var
hins vegar í alveg einstöku tæki-
færi sem ég hef aldrei verið í fyrr
og síðar. Þetta var einfaldlega það
að ég („Skúli Möller") gat hrósað
formanni Skólafélagsins (mér!) upp
úr skónum og sagt að enginn í skó-
lanum eða hjá Lögreglustjóraemb-
ættinu þyrfti að hafa áhyggjur
meðan hann (ég!) sæi um að halda
böllin vegna samviskusemi og lög-
hlýðni. Fljótlega fór eftirlitsmaður-
inn enda hafði hann ýmsum erind-
um að sinna á öðrum böllum. Um
leið byijuðum við að selja inn áfram
og kom ballið mjög vel út fjárhags-
lega.
Starfsmaður og eigandi hússins
höfðu fylgst með öllu úr fjarlægð,
þeir Axel Magnússon í Silfurtungl-
inu og Skúli Jón Sigurðarson dyra-
vörður og satt best að segja höfðu
þeir haft gaman af. Það hafa ótal
ævintýri gerst fyrr og síðar við dyr
dansstaða en ekki fór miili mála
að þetta fannst þeim vera mjög
eftirminnilegt.
En sagan var ekki öll. Það lá
fyrir mér að greina Skúla Möller á
mánudagsmorgninum _frá þessari
lántöku á nafni hans. Ég gerði mér
ljóst að það gat ekki skipt nema í
tvö hom með viðbrögð hans: Hann
myndi bregðast illa við eða sæi
björtu hliðina á málinu.
Það var svo hreint út sagt með
hjartslætti sem ég byijaði að greina
Skúla frá því að við hefðum haldið
ball á laugardaginn og eftirlitsmað-
urinn hefði komið og spurt eftir
kennaranum ... Allt í einu áttaði
Skúli sig á hvemig i öllu lá og fór
að skellihlæja og var það hlátur sem
sannarlega kom beint frá hjartanu.
Þá rann það upp fyrir mér að Skúli
hafði á sínum tíma verið nemandi
í skólanum og verið í því að halda
böll og þekkti þetta allt frá fyrstu
hendi. Hefur mér sjaldan létt eins
mikið og snögglega og á þessari
stundu.
Og sagan var ekki alveg öll.
Nokkmm dögtim síðar brá ég mér
niður á Lögreglustöð og talaði við
þann fulltrúa sem ég hafði oftast
talað við, en það var Ásgeir Frið-
jónsson. Ég vissi að það var gerð
skýrsla eftir hveija helgi og eftir
að hafa spurt hvort ballið hefði
ekki gengið ágætlega fyrir sig,
spurði ég hvort ég gæti fengið að
sjá skýrsluna. Var það velkomið.
Én skýrslan var hreint út sagt eftir-
minnileg. Þar greindi eftirlitsmað-
urinn m.a. frá því að hann hefði
staðið við barinn og orðið var við
að þangað kæmu sumir og væru
að kaupa tvö glös. Þegar hann hafði
spurt fyrir hvern aukaglasið væri
hefði viðkomandi sagt að það væri
fyrir „vin“ sinn. Þegar hann spurði
hvort „vinurinn" væri orðinn tvítug-
ur var því svarað játandi. Þá hefði
hann sagt að „vinurinn" gæti keýpt
sitt vín sjálfur. Svo hefði hins vegar
brugðið við að „vinirnir" hefðu ekki
látið sjá sig!
Nú rann upp fyrir mér Ijós. Til
að sýna einhvem árangur í starfi
eftirlitsmanns hafði verið gripið til
þess ráðs að kríta liðugt á skýrsl-
una! Það var ekki hægt að segja
annað en að á ýmsu gengi í
skemmtanalífínu!
Það er fyrst og fremst þessi at-
burður sem kenndi mér hvernig svo
ótalmörgu er stjómað á bak við
tjöldin á íslandi. Éf ég ætti að segja
frá því sem hefði komið mér best
við félagsmálastörfin í Stýrimanna-
skólanum þá er það að hafa lært
það svona fljótt.
Upp við töflu
Langflestir em þannig af guði
gerðir að þeir eiga sín uppáhaldsfög
jafnframt því sem önnur fög eru í
litlu sem engu dálæti hjá þeim. Ég
er engin undantekning frá þessu
og er það fag sem mér er illa við
einungis eitt: danska, Ekki get ég