Morgunblaðið - 03.05.2000, Blaðsíða 34

Morgunblaðið - 03.05.2000, Blaðsíða 34
34 MIÐVIKUDAGUR 3. MAÍ 2000 MORGUNBLAÐIÐ LISTIR Einlægur safnari Burðarstykkið í Safnara af hjartans einlægni eru kvikmyndir úr einka- safni Sverris, segir m.a. í umtjölluninni. HEIMILDAR- MYND Ríkissjónvarpið SAFNARIAF HJARTANS EINLÆGNI Stjórn og handrit: Hildur Bruun. Framleiðsla: Knútur Bruun og Sveinn M. Sveinsson. Myndataka: Egill Aðalsteinsson og Sveinn M. Sveinsson. Klipping: Þuríður Einarsdóttir. Viðtöl, þulartexti og þula: Anna Margrét Sigurðardóttir. Tónlist: J. Kosma, Atli Heimir Sveinsson og Tómas R. Einarsson sem einnig aðstoðaði við tónlistar- val. Tónlistarflutningur: Tómas R. Einarsson o.fl. 2000. 30. apríl HEIMILDARMYND Hildar Bruun, Safnari af hjartans ein- lægni, um listaverkasafnarann Sverri Sigurðsson, sem ríkissjón- varpið sýndi á sunnudagskvöldið síðasta, gaf athyglisverða innsýn í líf hins ríflega níræða safnara með viðtölum við hann sjálfan og menn kunnuga honum; Pál Skúlason há- skólarektor, Björn Th. Björnsson listfræðing, listamennina Guðrúnu Einarsdóttur og Georg Guðna Hauksson og Knút Bruun auk þess sem rætt var við Ingibjörgu Hilm- arsdóttur lækni og barnabarn Sverris. Inn á milli voru sýnd myndbrot frá ævi safnarans, m.a. dýrmætar kvikmyndir sem hann tók sjálfur af þeim listamönnum sem hann var í kynnum við, Þorvaldi Skúlasyni, Gunnlaugi Scheving og Ásmundi Sveinssyni, sem var sérstakur fengur í. Ur varð heildstæð og lýs- andi frásögn ekki aðeins af söfnun- arástríðu Sverris heldur einnig vináttu hans við listamennina, fjöl- skyldulífi hans og gefandi lífsskeiði eins af helstu listvinum þjóðarinn- ar. Safnarinn býr sér til heim, skap- ar litla veröld og velur ákveðin tákn í veruleikanum og gerir að íbúum í veröldinni sem hann er að skapa, segir Páll Skúlason á einum stað í heimildarmyndinni. Sverrir og eiginkona hans, Ingibjörg, söfn- uðu málverkum ekki í gróða- eða ábataskyni heldur af ástríðu og áhuga fyrir listinni, eins og Knútur Bruun kemur inn á í myndinni. Þau gáfu safn sitt Háskóla íslands árið 1980, sem Páll Skúlason segir að sé mikilvægasta gjöf sem Há- skólanum hafi áskotnast, alls 140 stykki fyrsta kastið. Það eru engar stórar og miklar útskýringar sem Sverrir gefur á söfnunaráráttu þeirra hjóna. Þvert á móti er hún eitthvað sem verður ekki útskýrt; það er ástríða sem menn ráða ekki við. Heldur verður ekki útskýrt í drep hvernig hann velur málverkin sem hann vill eignast. Hann slær einfaldlega á hjartastað og segir, það er eitthvað sem ég finn hérna. Björn Th. Björnsson segir frá því hvernig Sverrir stóð við bakið á þeim listamönnum sem unnu við óhlutlæga málverkið um miðja öld- ina og ollu úlfaþyt í samfélaginu og að Sverrir og Ragnar Jónsson í Smára hafi verið tveir helstu stuðningsmenn listamanna á þeim tíma. Hildur Bruun rekur að nokkru lífsskeið Sverris í myndinni. Hann fæddist í Borgarnesi árið 1909 en flutti 13 ára til Reykjavíkur. Fyrstu listamennirnir sem hann kemst í kynni við eru Muggur og Finnur Jónsson ásamt Jóni Þor- lákssyni. Það verða ákveðin kaf- laskil í lífi hans sem listunnanda þegar hann kynnist málaranum Þorvaldi Skúlasyni. Þá kemur stóra stökkið. Alla tíð síðan segist Sverrir hafa verið að skólast í list- um og Þorvaldur var kennari hans. Kynni þeirra eru innsigluð í Selár- dal í Steingrímsfirði; draugagang- ur í húsinu hrekur þá í tjöld. Eftir það tekur Sverrir Þorvald hálf- partinn að sér en Björn Th. segir Þorvald hafa verið einskonar fóst- urson þeirra hjóna svo náið var sambandið. Sjálf myndin er gerð af einlægni og virðingu fyrir viðfangsefninu og tekst að skapa tíðaranda og and- rúmsloft horfins tíma með tónlist og myndbrotum í bland við samtöl- in. Burðarstykkið í Safnara af hjartans einlægni eru kvikmyndir úr einkasafni Sverris af Þorvaldi á vinnustofu sinni, Gunnlaugi að mála í náttúrunni, Asmundi í Borg- arfirði á sjötugsafmæli sínu og þannig mætti áfram telja. Við þær bætast sögur Sverris af listamönn- unum svo úr verður frásögn um einlæga vináttu og tryggð í gegn- um liðin ár. Sverrir og Ingibjörg eignuðust sumarbústað við Hafra- vatn og hófu skógrækt á landi sínu. Þannig gerir myndin skil öll- um hliðum Sverris, skógræktar- manninum, listaverkasafnaranum, listvininum, fjölskyldumanninum, öldungnum og gefandanum. Arnaldur Indriðason Þar sem gleðin ræð- ur ríkjum TÓJVLIST Tjarnarbfó KVENNAKÓRSSÖNGUR Liittokuoro frá Finnlandi og Vox Amabilis frá Svíþjóð, fluttu þjóðlög og nútímatónsmíðar fyrir kvenna- kóra. Stjórnendur voru Mari Koist- inen frá Finnlandi og Solvieg Ágr- en frá Svíþjóð. Föstudagurinn 28. aprfl 2000. MENNINGARSAMSKIPTI þjóða eru mikilvæg og oft einu samskiptin sem ekki valda átökum á sviði hagsmuna og valdastöðu en bera í sér marglitar mannlífs- myndir er veita innsýn í hugsunar- hátt og skilning á tilfinningaleg- um, sammannlegum þáttum fólks frá ólíkum menningarsvæðum. Gleðin er alls staðar eins, sorgin sú sama, fegurðin byggist á sömu grundvallaratriðum þó ytra sé hún æði mislit og manneskjan sem dansar er ein og hin sama alls staðar. Á einum af mörgum tónleikum kvennakórsmótsins, sem haldnir eru þessa dagana í Reykjavík, voru tveggja kóra tónleikar haldn- ir í Tjarnarbíói sl. föstudag og þar sungu kórar frá Finnlandi og Sví- þjóð. Tónleikarnir hófust með söng Liittokuoro-kórsins frá Finnlandi, er flutti þarlend þjóðlög, og var leikið undir á kantele sem er sér- lega hljómþýtt og tónglitrandi hljóðfæri. Að fagna gestum var inntak fyrsta lagsins, þá komu danslög og ástarsöngvar, söngur eldri kvenna, þar sem þær vara ungu stúlkurnar við klókum mönn- um, og lag sem við þekkjum við textann Við fjallavötnin fagurblá. Þessir söngvar voru alþýðlega og fallega framfærðir. Þá var sunginn og leikinn brúðkaupsdans og síðan sérkennilegt lag þar sem stúlka syngur tengdafólki sínu til. Allir þessir söngvar voru uppfærðir eins og um væri að ræða sveita- skemmtun og marglitir þjóðbún- ingarnir studdu við þessa stemmn- ingu, sem var borin upp af einlægri sönggleði. Sænski kórinn Vox Amabilis uppfærði sig á alþjóðlegan máta og söng nútímalegri tónlist, t.d. Ave Maríu, eftir David Maclutyre, þar sem textinn er aðeins síendur- tekin orðin Ave Maria, í ýmsum útfærslum, sem að formi til er eins konar tilbrigði yfir nafnið, vandað verk, sem ekki er auðvelt í flutn- ingi og var að mörgu leyti vel flutt. Þetta verk og tvö þau síðustu voru eftirtektarverðustu viðfangsefni sænska kórsins. Það fyrra er eftir Alice Tegnér, Ave Maria, við latn- esku Maríubænina. Tegnér var helst kunn er fyrir barnalög sín en mun í óþökk eiginmanns síns hafa samið nokkuð af kórverkum sem ekki voru flutt fyrr en að henni látinni, aðallega nú á seinni ár- unum. Ave María Tegnérs er fal- legt verk og var mjög vel sungið. Lokaverk kórsins, Triumf att finn- as til, eftir Karin Rehnquist, er áhrifamikið og skemmtilega samið verk við heimspekilegan texta og var það glæsilega ílutt af Vox Amabilis, undir stjórn Solvieg Ágren. Liittokuoro kom aftur fram á sviðið og flutti nýrri verk m.a. skemmtilegan talkór eftir Erik Bergman og tvö samísk lög sam- kvæmt yoika hefð Sama og var það einmitt sönnun þess að menn- ingarleg samskipti geta haft póli- tísk áhrif, eins og t.d. það að söngvar Sama hafa átt mikinn þátt í að þeir hafa öðlast virðingarsess meðal þjóða en einmitt þessi söng- máti Sama var um langa tíð bann- færður af kirkjunnar mönnum. Fyrir utan að syngja vel og af gleði hafa konurnar fyrir tilstilli hins alþjóðlega tungumáls tónlist- arinnar, sungið til okkar þá vissu að manneskja er alls staðar eins þegar hamingjan og gleðin ræður ríkjum. Jón Ásgeirsson Fjórhend snilld TðJVLIST S a 1 ii r i n n PIANÓTÓNLEIKAR Dúó fyrir fjórhent píanó eftir Husa, Novák, Dvorák, Bizet og Schubert. Ludmila Kojanova og Pavel Novotný, píanó. Sunnudaginn 29. aprfl kl. 20:30. PÍANÓDÚÓ fyrir eitt hljóðfæri, eða fjórhent eins og kallað er, eiga rætur að rekja til gullaldar heimil- istónlistariðkunar eða „Hausmusik“ á 19. öld. Fyrir þennan sakleysis- lega vettvang var megnið af kam- mertónlist aldarinnar samið, og kemur oft á óvart í dag hvað færni burgeisaheimasætna sunnar í álfu hefur verið mikil. Vélræn endur- flutningstæki eins og grammófónn og útvarp hjuggu þar stórt skarð á 20. öld og nánast rústuðu píanó- dúómarkaðinn, sem var blómlegasta útgerð nótnaforlaga forðum meðan heimilin nálguðust allt frá einföld- ustu bamagælum upp í Niflunga- hring Wagners útsett fyrir fjórar hendur. Jafnframt var fjórhent píanódúóið tónskáldum drjúg tekju- lind sem mátti endurmjólka með hljómsveitarútsetningum ef píanó- útgáfan náði vinsældum, líkt og kunnug dæmi sýna. Það lá þess ut- an beint við að prufukeyra hugsan- leg hljómsveitarverk með þessum hætti, því þau voru hvort eð var oft forsamin á fjögurra nótnastrengja örskrá eða „partísellu", eins og enn tíðkast hjá mörgum nútímatónsmið- um. Það væri synd að segja að nor- ræn tónskáld hafi sinnt fjórhenda píanóinu að ráði á okkar tímum, hvað þá íslenzk. En ef marka má tónleikaskrámótur Pavels No- votnýs fyrir framkomu þeirra hjóna á síðustu Tíbrártónleikum nýliðins vetrar í Salnum á sunnudaginn var munu fjölmörg tónskáld - væntan- lega mest utan Norðurlanda - þó enn semja verk fyrir fjórar hendur, auk þess sem tónlistarkeppnir séu haldnar í greininni. Samt mun fá- gætt hér um slóðir að upplifa hljómlistarmenn sem sérhæfa sig í fjórhendum samleik, þó að bregði fyrir endrum og eins að sólópíanist- ar slái saman í slíkt, eins og Peter Maté og Miklós Dalmay ekki alls fyrir löngu. Raunar munu þau Ludmila Koj- anová einnig hafa komið fram sem einleikarar hvort um sig, en eru að sögn með hundruð fjórhendra verka á sameiginlegri efnisskrá og hafa frumflutt mörg slík sérstaklega samin fyrir sig. Það var því vissu- lega óvenjulegur blær yfir tónleik- um þeirra í Salnum, og hefðu að óselgu mátt draga fleiri hlustendur að en raun bar vitni, því þó að dag- skráin væri ekki sérlega nútímaleg - forvitni hefði t.d. verið að því að heyra hvernig dæmigerð nútíma- tónskáld semja fyrir miðilinn í dag - þá var hún bráðskemmtileg áheyrnar út í gegn. Slavneskur þjóðlagaarfur er víð- frægur fyrir frjóa melódík og ferskt hrynferli, eins og glöggt mátti heyra í þrem lögum úr Atta tékkn- eskum dúettum eftir Karel Husa (f. 1921). Fyrstu tvö voru syngjandi hæg, en hið þriðja, Slavneskur dans, spriklandi af orku og skemmtilegum krossrytmum. Eftir Jan Novák (1921-84) voru leikin fimm lög úr safninu Rustica musa II, sem vógu salt milli dillandi kerskni þjóðlagsins og vestrænnar, nærri impressjónískrar, fágunar. Þótt slægju oftast á létta strengi drykkjusöngva og dreifbýlisgáska áttu þau einnig til viðkvæmari augnablik, og hin síðustu gerðu glettilega virtúóskar kröfur til pían- istanna sem hjónin fóru létt með að uppfylla. Fyrri hluta lauk með þrem perlum úr Slavneskum dönskum Dvoráks Op. 46, trúlega með lag- rænustu gersemum sem fyrirfinn- ast í evrópskri klassík (að ógleymd- um hinum óviðjafnanlega Norska dansi Griegs nr. 2, sem leikinn var sem 3. aukalag í tónleikalok). Dumkan, nr. 2, var leikin með þokkafullri reisn, sousedská-dans- inn (nr. 6) sömuleiðis, og hinn seið- andi scocná, nr. 7 [mí-la-tí-do-la], fjörugur polki sem minnt getur á écossaise í hægaii hlutanum, var tekinn með sannkölluðu trompi. Fyrst eftir hlé vor 5 lög úr Litlu svítunni Bizets, Jeux d’Eníants eða Bamaleikir frá 1871, sem mun lík- lega þekktari í hljómsveitarútsetn- ingu tónskáldsins. Eitthvað skolað- ist lagaröðin til miðað við prentaða dagskrá; t.d. duldist engum áheyr- anda að hið spígsporandi „Trompet- te et Tambour“ var nr. 3 en ekki 2. Það spillti samt ekki ánægjunni af leik þeirra hjóna, sem var hreint frábær; blæbrigðaríkur, hvass í stakkatórytmastöðum og syngjandi á hinum meira líðandi, eins og í hinu schuberzka Petit mari, petite femme, þó að bassakorðumar mættu kannski hafa verið ívið lengri í meðalþurri akústík Salarins. Umfram allt - og sine qua non í öllum fjórhendum samleik - var flutningurinn hnífsamtaka, bæði í slætti, hraðabreytingum og dýn- amískri mótun. Þar skildi greinilega áratugalöng samvinna á mili feigs og ófeigs - og kannski líka fast- mótað forystuhlutverk diskant- spilarans, enda sat húsbóndinn ávallt hlustendamegin og hélt auð- sjáanlega um tögl og hagldir með höfuðhreyfingum, þar sem þeir fé- lagar Maté og Dalmay höfðu aftur á móti skipzt bróðurlega á „primo“- og „secundo“-sætum, eins og sum- um hlustendum var ugglaust enn í fersku minni. Hin viðamikla Fantasía í f-moll Op. 103 var síðust á skrá. Hún er með glæsilegustu verkum sem skrifuð hafa verið fyrir fjórhent pía- nó, og mætast þar ægifögur angur- værð útkaflanna og ágeng dramatík miðhlutans. Hafi minnsti vafi leikið á aðild og erindi píanistanna fram að þessu hvarf hann endanlega í túlkun þeirra á makalausu meist- araverki Schuberts frá 1828. Krist- allstær leikur Ludmilu Kojanová og Pavels Novotný var hér sem í und- angengnu verkunum mótaður af djúpstæðri og blátt áfram heillandi tilfinningu fyrir meginboðskap tónl- istarinnar sem lét engan ósnortinn, jafnt á blíðari sem stríðari augna- blikum. Ríkarður Ö. Pálsson
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.