Morgunblaðið - 03.05.2000, Qupperneq 79

MORGUNBLAÐIÐ
FOLKI FRETTUM
MIÐVIKUDAGUR 3. MAÍ 2000 79
Arthur Hiller
KANADAMAÐURINN Arthur Hill-
er (f. í Edmonton, Alberta 22.11.
’23) nálgast, óðfluga áttræðisaldur-
inn og hefur sjálfsagt sagt sitt síð-
asta orð á hvíta tjaldinu. Hann var
ekki maður mikilla sæva en engu að
síður bráðflinkur fagmaður sem á
að baki margar góðar afþreyingar-
myndir og nokkrar framúrskarandi
og afai’ skemmtilegar. Love Story
(’70) fór sigurför um heiminn og er
sjálfsagt þekktasta verk hægláts
verkmanns sem gekk á braut frá
síðustu mynd sinni þegar hann þótt-
ist þess fullviss að nokkurra milljón
dala handrit Joes Esterhaz yrði
aldrei að ærlegri kvikmynd. Aðrir
urðu þó til að ljúka tökunum á
vondri mynd sem stendur undir
nafni: The Alan Smithee Film: Burn,
Hollywood, Burn (95), en sú hefð
hefúr skapast að nota þetta manns-
nafn ef leikstjóri afneitar verki.
Á 40 ára ferli hefur Hiller fengist
við flestar greinar kvikmyndanna
og unnið íyrir öll stóru kvikmynda-
verin í HoIIywood. Hann leikstýrði
stríðsmyndinni Tobruk (66) og
söngleiknum Man ofLa Mancha
(72). Kvikmynd hans, Nightwing
(80), var hinsvegar hryllingsmynd -
arfaléleg reyndar. Best hefur hon-
um tekist til við dramatísk, mannleg
samskipti og dökkleitar gaman-
niyndir. Hiller hefur verið meira
kominn uppá árangur ieikara sinna
og handritshöfunda en margir aðrir
leikstjórar sem standa framarlega í
kvikmyndaborginni. Var t.d. einkar
heppinn í samvinnu við Paddy
Chayefsky, Neil Simon og ekki síst
Erich Segal, höfund metsöluróm-
ansins Love Story. Menn höfðu ekki
niikla trú á þeirri framleiðslu. Hiller
varð að bcrjast fyrir tilurð hennar,
setti sjálfur mikið fé í framkvæmd-
ina, framleiddi hana að lokum sjálf-
ur og stóð uppi sem stórríkur maður
er vellan var búin að slá öll aðsókn-
armet frá Honolulu til Húsavíkur.
Kvikmyndin varð einn stærsti og
óvæntasti smellur sögunnar.
Að lokinni herþjónustu í kana-
diska flughemum stundaði hann há-
skólanám í Alberta og Toronto áður
en hann sneri sér alfarið að kvik-
myndum hjá kanadisku sjónvarps-
stöðinni CBC. Þaðan lá leiðin suður
yfir landamærin þar sem Hiller
skapaði sér nafn sem leiksljóri á
kröfuhörðum tímum sjónvar-
psmynda, sem voru teknar í beinni
útsendingu. Þetta var um og eftir
1960 þegar Hiller hafði gert eina
bíómynd, The Careless Years (’57),
en fékk ekki virkilegt tækifæri fyrr
en fimm árum síðar. Að loknum
þremur, lítt eftirminnilegum mynd-
um fékk Hiller fyrsta umtalsverða
handritið uppí hendumar, The Am-
ericanization efEmiIy(’64), sem
íjallaði um stríðsátök með kald-
hæðnum augum handritshöfundar-
ins góðkunna, Paddy Chayefsky. Ja-
mes Gamer og Cobum vom
daðfínnanlegir sem Bandarískir
stríðsandstæðingar og hin (þá) feik-
ivinsæla Julie Andrews fór með að-
alkvenhlutverkið, en í því hlutverki
tók hún lagið í fyrsta sinn.
Hiller varð smám saman eftir-
sóttur sem ömggur fagmaður og
átti mörg kassastykki á þessum ár-
um. The OutofTowners(’70),
byggð á leikriti Simons um utanbæj-
arfólk (Jack Lenxmon og Sandy
Dennis), sem lendir í hremmingum í
New York, var eitt þeirra. The
MYNDBÖND
Snúinn
svanasöngur
eyes wide shut
drama/speniva
'k'k'h
Leikstjóri: Stanley Kubrick. Hand-
rit: Stanley Kubrick og Arthur
Schnitzler. Aðalhlutverk: Tom
Cmise, Nicole Kidman og Sidney
Pollack. (159 mín.) Bandaríkin
1999. Sam-myndbönd. Bönnuð inn-
an 16 ára.
Ungfrúin
opnar sig
ROMANCE
DJÖRF
★
Leikstjórn og handrit: Catherine
Breillat. Aðalhlutverk: Caroline
Trousselard, Sagamore Stévinin.
(100 mín.) Frakkland 1999. Sam-
myndbönd. Bönnuð innan 16 ára.
HÉR ER náttúrlega á ferð alveg
stórmerkileg kvikmynd, burtséð
frá gæðum hennar. Hún er svana-
söngur eins merkasta kvikmynda-
gerðarmanns sög-
unnar, Kubrieks,
og þar að auki ein
sú umtalaðasta
síðustu árin. Meg-
inástæðan fyrir
umtalinu er hinn
óralangi tími sem
meistarinn liðni
tók sér í að skapa
verkið, reyndar
svo langur að honum entist ekki
ævin í að fullklára það, sem er hin
mesta synd því við fáum þar með
aldrei að vita hvort myndin sé ná-
kvæmlega eins og hann vildi hafa
hana. Sú hugsun truflaði mig
kannski er ég horfði á hana og ég er
ekki viss um að ég hafi fyrir vikið
náð að njóta hennar sem skyldi. En
að allri forsögu og orðspori slepptu
þá stendur eftir mynd sem á köflum
er ansi áhrifamikil og ber augsýni-
lega handbragð meistarans. Atriðið
þar sem Cruise flækist inn á leyni-
félagsfundinn er einkar magnað og
veldur nokkrum vonbrigðum
hversu endasleppt sú flétta er í
raun. Vægi hennar hefði að ósekju
mátt vera mun meira og þá á kostn-
að sálarangistar Kidman sem var
langdregin, ruglingsleg og fremur
óáhugaverð. I heildina nokkuð
snúinn en spennandi svanasöngur.
ÞAÐ ER ekki sama Jón eða
séra Jón segir gamla orðatiltækið.
Ekki heldur hvort það er karl eða
kona, það er deg-
inum ljósara. Það
er nefnilega alltof
oft rýnt í það af
hvoru kyninu höf-
undar listaverka
eru og afstaða
tekin út frá því.
Það kemur
bersýnilega í ljós
hér. Staðreyndin
er sú (burtséð frá því hversu öðru-
vísi myndin hefði orðið) að ef karl-
maður stæði að baki „Romance“
hefði hún einfaldlega hvorki feng-
ist sýnd í bíóum hérlendis né verið
gefin út á myndbandi, takk fyrir.
Eg er ekki einu sinni viss um að
bíóstjórar hefðu haft nokkurn
áhuga á henni. Ef karlmaður hefði
staðið að baki myndinni væri hún
nefnilega álitin enn ein djarfa
myndin um þarfir ófullnægðrar
franskrar konu og þau ævintýri
sem hún kemur sér í til þess að
svala þeim. En nei, þessi mynd er
gerð af konu og því á hún vitan-
lega að veita mun betri innsýn í
tilfinningalíf kvenna. Ég er
kannski svona vitlaus og tilfinn-
ingalega heftur en það eina sem ég
fæ séð frábrugðið í þessari mynd
frá öðrum djörfum myndum er að
mun meiri áhersla er lögð á kyn-
færi karla. Hvílíkt innsæi!
Skarphéðinn Guðmundsson
Ryan O’Neal ber Ali McGraw,
brúði sína, yfir þrepskjöldinn í
hinni ofurvinsælu Love Story,
sem kom fram tárunum á jafnvel
forhertustu karlrembum.
Plaza Suite (’71) var annað. Hún var
byggð áþremur einþáttungum Sim-
ons, með Walther Matthau fremstan
í þreföldu hlutverki, þar sem hann
fékk fyrst að sanna fjölskrúðuga
gamanleikhæfileika sína svo um
munaði.
I þessum myndum hafði Hiller
sannað sig sem snjall tæknimaður
(The Amcricanization of Emily) og
hæfileikaríkur leiksljóri í öðrum.
Stíllinn var ekki sérlega pers-
ónulegur og varð það reyndar
aldrei, en tökin á efninu og leikur-
unum voru önigg og árangurinn vel
yfir meðallagi. A milli Simonmynd-
anna kom svo sjálf Love Story, þessi
ógnarvinsæla, þriggja klúta of-
urtragedia um ungt og ástfangið
par (Ryan ÓNeal og Ali McGraw),
sem dauðinn skilur að. Hvað sem
væmnu eftiinu viðvíkur, laðaði Hil-
ler fram trúverðugan Ieik hjá báð-
um leikurunum, þótt þeir verði seint
sagðir hæfileikaríkir. Ray Milland
átti firnagóðan leiksem faðir
Jack Lemmon og Sandy Dennis í hremmingum í dagsferð til New York í
The Out of Towners.
O’Neals og McGraw
dó svo huggulega að
Hiller vatt sér beint í
tökur á The Hospital,
annað handrit eftir
háðfuglinn Chayefsky.
Myndin þykir eitt
besta verk þeirra
beggja. Margsaimaðir
hæfileikar Hillers við
gerð svartra gaman-
mynda vöktu mikla at-
hygli, m.a. stjómenda
20th Century Fox, sem
réðu Ieiksljórann til að
gera Silver Streak
(76). Utkoman sveik
engan; leiksljómin, tækniviiman,
sagan og leikhópurinn óborganleg.
Næst uppá teningnum var Mak-
ingLove (82), veikburða tilraim
Hollywood til að sýna hvað hún var
orðin fijálslynd í afstöðu sinni til
samkynhneigðra. Myndin er um
giftan Iækni og heimilsföður til
margra ára (Michael Ontkean),
konu hans (Kate Jackson) og skáldið
hýra (Ilarry Hamlin), sem kemst
uppá milli þeirra og dröslar læknin-
Arthur Hiller kíkir í gegnum linsima í mynd-
inni Man of La Mancha, einni fárra sem hitti
ekki í mark á blómaskeiði leiksljórans.
SIGILD MYNDBOND
THE BABE 1991
★★★%
Eftirminnilegust fjölmargra
mynda um hafnabolta og hafna-
boltahetjur. John Goodman leikur
titilhlutverk hins vandmeðfarna,
að því er virðist vitgranna Babe
Ruth, sem er ein skærasta stjarna
sem gert hefur garðinn frægan í
sögu hafnaboltans og þá sérstak-
lega hins sögufræga liðs New
York Yankees. Hér er goðsögnin
sýnd eins og hún var: drykkfelt,
kvensamt átvagl, engin tilraun
gerð til að hvítþvo hana á nokkurn
hátt. Útkoman sannfærandi og slá-
andi með Goodman í óborganleg-
um ham í sínu langbesta hlutverki.
Að auki líkamlega fæddur í það.
Trini Alvarado og Kelly McGillis
standa sig einnig fjarska vel sem
eiginkonur hans og myndin situr í
manni sem óvenju hreinskilin út-
tekt á dáðri en meingallaðri ofur-
hetju.
THE HOSPITAL (1971)
★★★%
Kolbikasvört gamanmynd,
byggð á óskarsverðlaunahandriti
háðfuglsins góðkunna, Paddys
Chayefskys (Network). Sem vann í
rauninni til flestra verðlauna á
ferlinum fyrir þetta eitraða verk
um stórborgarsjúkrahús, plagað af
öllum mögulegum uppákomum
sem ómögulegum: Afleitu starfs-
fólki, galdralæknum, hómópötum,
geðsjúklingum, morðingjum.
George C. Scott er eftirminnilegur
í sínum næstbesta (á eftir Dr
Strangelove), gamanleik sem út-
taugaður yfirlæknir með vitfirring
(Diana Rigg), á hælum sér. Hill
sýnir hér best hvers hann er
megnugur og heldur þétt um firrt
efnið svo útkoman verður áleitin
satíra með hvössum ádeilubroddi á
ástand heilbrigðiskerfisins. Rigg
er óvenju röggsöm og myndin
firnavel gerð í alla staði. (Tónlist
etir Elmer Bernstein, taka Haskell
Wexler) og vann verðskuldað Silf-
urbjörninn í Berlín.
SILVER STREAK 1976
★★★
Blásaklaus farþegi (Gene Wild-
er) flækist inn í slæma atburðarás
þegar morð er framið um borð í
lest á leið til Chicago. Gamansam-
ur útúrsnúningur á „The Lady
Vanishes" og inniheldur óborgan-
legan kafla með Wilder og Richard
Pryor. Frammistaða þess síðar-
nefnda skaut honum upp á
stjörnuhimininn á ljóshraða. Er í
rauninni það besta sem sést hefur
til þessa ólánsama afburðaleikara
hingað til. Afþreying sem óhætt er
að mæla með fyrir alla aldurshópa.
Með Ned Beatty, Jill Clayburgh,
Patrick McGoohan o.fl. góðum.
um útúr skápnum. Myndin hefði
getað orðið fyrsta heiðarlega til-
raunin til að gera athyglisverða
mynd um samkynhneigð, en fellur
of oft niður á sápuóperuplanið til að
standa undir væntingum.
HiIIer stýrði enn og aftur handriti
Simons í myndinni The Lonely Guy
(’84), gamanmynd um tvo lánlitla,
bijóstumkennanlega piparsveina,
sem Steve Martin og Charles Grodin
léku ekkert of vel. Betur tókst til
með Outrageous Fortune (’87), eld-
hressa gamanmynd sem fleytti Bet-
te Midler uppúr öldudalnum sem
hafði verið hlutskipti hennar um
árabil. Gene Wilder og Richard
Pryor slógu eftirminnilega í gegn í
Silver Streak, fyrstu myndinni sem
þeir léku saman í, en þeir áttu eftir
að leika saman í fjölda mynda. Ein
þeirra er See No Evil, Hear No Evil
(’89). Hún tókst mun verr til. Þeir fé-
lagar eru að vísu oft meinfyndnir
sem vinnufélagar - annar blindur,
hinn heyrnarlaus - en handritið er
misjafnt og stundum smekklaust.
Leiksfjórinn hafði ekki sungið sitt
síðasta. Liðlega sextugur gerði
hann The Babe (92), enn eina topp-
myndina. Viðfangsefnið var horna-
boltagoðsögnin Babe Ruth. Árið 96
kom Carpool, mislukkuð gaman-
mynd með Rheu Perlman og Tom
Amold. Ári síðar litusvo mistökin
An Alan Smithee Film: Burn, Holly-
wood, Bum, dagsljósið. Hún er
sljömum prýdd endaleysa sem Hill-
er neitaði að láta orða sig við. Hann
gerði hinsvegar nokkrar góðar
sjónvarpsmyndir á siðasta áratug.
Hiller var kjörinn / heiðurssæti for-
seta Bandarísku kvikmyndaakad-
emíunnar - The Academy of Motion
Picture Art and Sciences (ASCAP),
1993.
Sæbjörn Valdimarsson
/
dans og veislur í allt sumar
dans
brúðarvalsinn
free style
salsa & mambó
bugg & tjútt
opnar æfingar fyrir
keppnisdansara.
veislusalur til leigu
Sóknarsalurinn
• brúðakaup
• afmæli
• útskriftir
Sími 561 9797
smiðjan
Skipholt 50 a / 105 Reykjavik / Sími 561 9797 / danssmídjan@simnet.is
VfSA
VAKORT
Eftirlýst kort nr.
4543-3700-0029-4648
4543-3700-0036-1934
4543-3700-0034-8865
Afgreiðslufólk, vinsamlegast takið
ofangreind kort úr umferð og
sendið VISA Islandi sundurklippt.
VERÐLAUN kr. 5000
fyrir að klófesta kort
og vísa á vágest
VISA (SLAND
Álfabakka 16,
109 Reykjavík.
Sfmi 525 2000.