Skírnir - 01.12.1905, Side 26

314
William James.
;geti ekki gert öðrum hana skiljanlega en þeiin, sem sjálfir
hafa reynt eitthvað líkt. Það er með hana líkt og skynj-
anir vorar; enginn getnr gert þeim sem blindur er fæddur
skiljanlegt, hvað ljósið er.
Engin sannindi brýnir James betur fvrir oss en þau,
.að trúarlifið getur verið margvíslegt og mismunandi. Sér-
staklega sýnir hann fram á tvær andstæður trúarlífsins,
bjartsýni og svartsýni. Þarkemurfram munurinn á
heilbrigðri og sjúkri sál, munurinn á þeim sem eru einu
sinni fæddir og þeim sem eru tvisvar fæddir, eins og
komist liefur verið að orði. Sjúkar sálir finna ekki frið
og jafnvægi, fyr en eftir langa eða skamma baráttu, þær
verða að komast í sárustu neyð, og síðan frelsast, snúast,
•endurfæðast Aftur þurfa aðrir ekki þessa með, þeir
komast í samræmi við tilveruna án nokkurra þrauta og
þjáninga. Vér skulum líta á hvora þessa stefnu um sig.
Bjartsýni getur verið mönnum ósjálfrá. Sumir
líta alt af á betri hliðina, en beina aldrei athyglinni að
þvi sem miður fer. Meðvitundin um það sem ilt er og
ljótt helzt ekki við hjá þeim stundinni lengur. En menn
geta líka tamið sér bjartsýni af ásettu ráði, leitað uppi
björtu hliðarnar, skoðað þær aðalatriðið, en hirt ekkert
um hinar. Slíkt kemst í vana eins og annað.
»Margt af því sem vér teljum ilt á eingöngu rót sína í því,
'hvernig við hlutunum er snúist. Það þarf svo oft ekki annað, en
að maður skifti um skap, komist í vígamóð og hætti allri hræðslu,
til þess að bölið snúist í lán og lífsgengi: sársaukinn hverfur svo
-oft og breytist í unað, þegar vér hættum að flýja hann árangurs-
laust og ráðum af að snúa við blaðitm og bera oss karlmannlega,
að það er blátt áfram skylda manns að taka það ráðið í ýmsum
efnum, er í fyrstn trufla sálarfriðinn. Kannastu ekki við að hlut-
irnir séu illir.; fyrirlíttu vald þeirra; láztu ekki af þeim vita; beindu
athyglinni í aðra átt; og þó hlutirnir séu samir við sig eftir sem
áður, þá eru þeir að rninsta kosti ekki lengur slæmir fyrir þig.
Fyrst hlutirnir eru matini til góðs eða ills eftir því, hvernig um
þá er hugsað, þá er auðvitað aðalatriðið, að hafa vald yfir hugsun-
tum sínum«.