Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1884, Page 29

29
hurðin sje að minnsta kosti ekki eldri en 1200. Og hins vegar er
ekki nein orðmynd eða ritháttur í letrinu, sem sje því til fyrir-
stöðu, að letrið eða hurðin gæti verið jafnvel frá síðari hluta 13.
aldar. Reyndar kemur fyrir myndin „rikia“ (=ríkja) í staðinn fyr-
ir „ríka“, sem er yngra. En þetta lýsingarorð heldur joði sinu
langt fram eptir öldinni, þar sem endingin byrjar á einhvern ann-
an hljóðstaf en i. |>annig kemur fyrir í konungsbók af Sæmundar
Eddu i Helgakviðu I, 56. erindi (eptir Bugges útgáfu) : „in rikia
mær“ og í Sigurðarkviðu I, 17. erindi: „Hon mvn rikiom þer |
rvnar kenna“ — og er konungsbók þessi þó frá síðari hlut 13. ald-
ar. I því handriti Jómsvíkinga sögu, sem er No. 291, 40 í safni
Árna og einnig virðist vera frá síðari hlut sömu aldar, kemurfyrir:
„Eikiym boNda“ (útg. af Petersens Khöfn 1882 á bls. g813) og í
Elis sögu, útgáfu Kölbings, Heilbronn 1881, bls. 816 : „rikium
haufðingium111, en það handrit Elis sögu, sem þar er fylgt, er
skrifað í Noregi um miðja 13. öld. Loks stendur í Fornm.s. I. b.
bls. 1769: „at gumnum ríkjum“ í Búadrápu þorkels Gíslasonar, og
ef svo stendur í því handriti, sem þar er fylgt, hefir orðmyndin „ríkj-
um“ haldizt við fram á 14. öld. Orðmyndin „rikia“ á Valþjófsstaða-
hurðinni sannar því ekki, að hurðin sje frá fyrri hluta 13. aldar.
Jeg er á sömu skoðun og dr. Wimmer, að orðmyndin „kon-
ongr“ komi fyrir í rúnunum, og að svo sje rjett lesið1 2. Bæði o-in
í þessu orði eru táknuð með rúnastafnum úr stungnum, og er auð-
vitað, að punkturinn eða stungan á að tákna, að hljóðið sje að
einhverju leyti einkennilegt eða frábrugðið. Próf. G. Stephens,
sem fyrstur manna hefir ráðið rúnirnar, hyggur, að stungið úr tákni
hjer y, og fær út myndina kynyng, en sú mynd hefir víst aldrei
verið til3 4. Dr. Kr. Kálund heldur, að stungið úr tákni hjer u,
en að aptur óstungið úr tákni v, og komi það fyrir í íslenzkum
rúnum frá síðari tímum. En mjer er ekki kunnugt, að stungið úr
tákni u í íslenzkum rúnum. Aptur á móti kemur þessi rúnastafur
fyrir á íslenzkum steini í þýðingunni vA. Auk þess þykir mjer
óliklegt, að gjörður hafi verið munur á v og u í rúnum, þar sem
islenzk handrit gjöra engan skarpan greinarmun á þessum stöfum
fyr en mjög seint á öldum. Sum handrit hafa svo að segja ávallt
u bæði fyrir v og u, sum aptur v fyrir báða þessa stafi, sum hafa
þá alveg jöfnum höndum ýmist fyrir v eða u. Eru þá lítil likindi
til, að Valþjófsstaðahurðin greini v og u. Jeg hygg þvi, að stung-
ið úr tákni hjer hvorki v nje u, heldur hljóð, sem liggur nálægt
1) Báða þessa staði hefir dr. Jón þorkelsson bent mjer á.
2) Árb. for nord. oldkyndighed 1882 bls. 94.
3) Sbr. S. Grundtvig : Danmarks gl. folkeviser IV,o bls. 684 a.
4) í ritgjörð dr. Kálunds um íslenzkar fornleifar í Arb. for nordisk old-
kyndighed 1882 er þessi steinn No. 32.