Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1884, Side 102

g6
þeirra; enn Harðbeini vóru gefin grið; enn ekki er talað um
smalasveininn. þ>að er auðvitað, að þeir hafa ekki hirt um að
drepa hann, sem heldr ekki hefir verið fullvaxinn. þ»að mátti og
heita klækisverk, þegar hann var orðinn einn eftir; hefði þeir
drepið sveininn, var enginn til að segja frá lýsingunni, nema Harð-
beinn eða konurnar, hafi þær á annað borð heyrt á hana ; enn
lýsingin hefði víst ekki orðið svo falleg og nákvæm, ef sveinninn
hefði ekki lifað. Eg skal nú rétt að gamni mínu gera áætlun
um, hvernig eðlilegast er að farið hafi um þessa fallegu frásögn :
Víg Helga Harðbeinssonar varð um 1016; smalasveinninn hefir
getað lifað víst 50 ár eftir þetta, og kent mönnum lýsinguna.
Honum hefir verið hún minnisstœð, þar sem hann var líka sjónar-
vottr að sjálfum viðburðinum. Enn eðlilegast yrði, að lýsingin væri
þannig tilkomin, að þ>uríðr spaka dóttir Snorra goða hafi sjálf ein-
hvern tíma talað við smalasveininn, og hann kent henni lýsinguna,
enn hún sagt hana Ara fróða, og þá var henni borgið. þ>að er
óhætt að ætla, að þuríðr hafi leitað eftir merkum sögnum, slík
frœðikona sem hún var að vitni Ara, íslendingabók, bls. 4: „es
bæþi vas margspöc oc óljúgfróþ“. Ari nam og marga frœði af
henni, Prologus fyrir Heimskringlu, bls. 3. Eg segi einungis, að
þessi lýsing gæti þannig. verið til komin, og annað er ekki líklegra ;
enn víst er hitt, að hún hefir farið á milli einhverra ágætra sögu-
manna, enn ekki verið mjög á flœkingi. Líklegt er, að þessari
sögn um hefnd Bolla hafi mjög verið uppi haldið meðal afkom-
enda þ>orkels og Guðrúnar í þeirri merku sagnafrœðisætt. í>or-
kell Gellisson föðurbróðir Ara var og einn frœðimaðrinn. Hann
mundi langt fram, íslendingabók, bls. 4. Enginn er líklegri til,
enn Ari fróði, að hafa átt einhvern þátt í máttarviðum bæði í
Laxd. og Eyrbyggja sögu. Til hans er og vitnað í Laxd. Eg hefi
áðr sýnt fram á, að báðar þessar sögur eru mjög vandaðar að þvi
er staðlegum lýsingum viðkemr, sjá Árb. fornleifafélagsins 1882,
rannsókn í Breiðafjarðardölum og fórsnesi, bls. 60— 105. þ>ann-
ig hefi eg þá skýrt frá hinum merkustu viðburðum í Laxd., sem
þessu efni viðkoma, að undantekinni druknun þorkels Eyjólfsson-
ar, sem eg þarf einhvern tíma að tala um við tœkifœri, enn hér
verðr að koma annað umtalsefni.
Um kveldið, 4. sept., fór eg úr Skorradalnum, sem leið liggr,
yfir hálsinn til Lundarreykjadals og ofan að Lundi, og var þar um
nóttina.
Föstudaginn, 5. sept., fór eg upp í dalinn, bæði til að kynna
mér þar ýmislegt, og til að útvega gamla hluti til safnsins, og svo
menn til verka. Eg kom að Crullberastöðum, sem er næsti bœr
fyrir framan Lund. þ>ar er sýnd lítil tótt, sem kölluð er hoftótt.
Hún er nokkuð aflöguð og varla rannsóknarverð, einkannlega þeg-