Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1884, Side 128

122
í miklum þurkum1, þá er þannig um búið, að lokræsið er opið rétt
við laugina, svo sem 8—9 fet, þar skiftist það í tvent, og liggr
annað út úr, og má þar í hleypa vatninu með því að stemma það,
er í laugina gengr, og láta þannig vatnið í henni kólna. Líka má
hleypa vatninu út úr Skriflu, enn stemma lokræsið eða stokkinn
upp frá við hverinn, og gjörir það sömu verkun. Sömuleiðis hefi
eg gleymt að geta þess, að f órðr Sölvason bjó fyrst í Reykjaholti,
að því er getið er um, enn ekkert er ákveðið um það, hver bygði
þar fyrstr, sem áðr er sagt. þ>órðr var fimti maðr frá Grími inum
háeyska, Landn. bls. 63.
í haust, eftir að eg var farinn frá Reykjaholti, var grafinn
grunnr undir kirkjuna, sem á að fœra nokkuð norðar, ofan í hinar
gömlu rústir, sem þar eru, og áðr eru nefndar, og þá að stœkka
kirkjugarðinn norðr á við; þá segir síra f>órhallr mér þannig:
„Fyrir norðan kirkjugarðinn, 20 fet frá honum, þar sem rústir eru
eftir fjós, hesthús og heygarð, fannst mykjuskán, og að allra dómi
er við vóru, flór (fjósflór), á 5—6 feta dýpt; þar hafa auðsjáanlega
lengi verið peningshúsin, enda fyrst fœrð fyrir fáum árum“. f»etta
mun því vera sá fyrsti kirkjuflutningr í Reykjaholti; Eggert Olafs-
son segir lika, að Sturlungareitr heiti þar í kirkjugarðinum, og er
það enn til sannindamerkis, að kirkjan hefir staðið hér alla tið síð-
an, og þá hið gamla fjós þar fyrir norðan.
í kirkjunni í Reykjaholti er altaristafla gömul og allmerkileg.
Hún skiftist í þrent, þannig að hún er með tveimur örmum, sem
leika á hjörum til að leggja saman eða loka, eins og þess kyns
altaristöflur vóru; í henni standa 7 líkneski úthöggvin úr tré; þar
af eru 6 gylt. í miðjunni er Kristr á krossinum; myndin er með
holdslit; til beggja hliða er Jóhannes og María; Jóhannes er ber-
höfðaðr og heldr á bók; hann er í síðum kyrtli með belti um sig,
og um utan i mjög siðri yfirhöfn (skikkju), með rauðu undir-borði
eða fóðri, en klæðin gylt að utan. Maria er með blæju yfir höfð-
inu (fald); hún er í „dragkyrtli“, enn sem þó er nærskorinn um
mittið; hann er allr gyltr, og blæjan eins, nema á ermunum eru
sem rauð uppslög, eða þær eru brotnar upp. Utan yfir er María í
gyltri skikkju siðri með ljósbláu fóðri.
í örmum altaristöflunnar eru 4 myndir, 2 í hvorum; að ofanverðu
vinstra megin er mynd, sem styðst við turn ; er hann sýndr með
rauðum múrsteini og gengr spira upp úr; í vinstri hendinni heldr
myndin á bók; hún er berhöfðuð, og í kyrtli skósíðum gyltum, og
1) Ekkert kalt vatn rennandi fæst í Reykjaholti, nema í þessum litla
lœk, enn þegar hann þrýtr, og mönnum liggr á köldu vatni, er það tekið
þar úr dýi; annars er Skrifluvatn mjög notað, það er t. d. mikið þægilegt
að þvo sér úr því, þar það hreinsar vatna bezt.