Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Page 22

22
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
„Páll biskup lét gera skrín að helgum dómi Þorláks biskups
þann gullsmið, er Þorsteinn hét, það sem nú er í dag; og stend-
ur það skrín nú yfir háaltari í Skálholti þar sem gerast fyrir
hans verðleika allskonar jarteinir: Þar fá blindir sýn, daufir
heyrn, krypplingar réttast, líkþráir hreinsast, haltir ganga,
vitstolnir og djöfulóðir fá fulla bót, herteknir frjálsast, hvar
á löndum er kalla á hans nafn; mállausir fá mál, og allskonar
innansóttir og sjúkleikar batna þar, og það er ekki til meins
mönnum eður fénaði, á sjó eður landi, að guð gefur eigi heilsu
og hjálp fyrir árnaðarorð síns blessaða vinar, Þorláks biskups,
þegar á hann er heitið".8
1 þessari elztu heimild um skrjnið, að því er ætla má, kemur þeg-
ar í stað í ljós, að staður þess var yfir háaltari dómkirkjunnar. Slíkt
er líka með öllu eðlilegt eða svo sem sjálfsagt, og má benda á marg-
ar hliðstæður víða í kristnum löndum. Einnig hitt, að skrínið hefur
snúið eins og kirkjan með höfðagafl til vesturs. Verður að hugsa
sér að skrínið hafi verið nokkuð hátt uppi yfir altarinu og náð milli
þess og austurgafls kórsins. Hefur þá verið hægt að ganga undir
það á bak við altarið.
Lýsingu Þorláks sögu á kraftaverkum þeim, sem eiga að hafa gerzt
við skrín biskups er engin ástæða til að rengja út frá þeirra tíma
hugsunarhætti, enda er slíkt í engu frábrugðið því sem alls staðar
átti að gerast fyrir ákall helgra manna og helgidóma þeirra. Mætti
að sjálfsögðu telja fram ýmislegt úr jarteinasögum miðalda, sem
víkur að áheitamætti og lækningamætti Þorláks biskups, en þess
gerist ekki þörf hér. Til viðbótar við lýsingu Þorláks sögu skal hér
þess í stað vitnað til manns, sem hafði góðar spurnir af kaþólskum
siðum, séra Jóns Egilssonar, sem fæddur var 1548. 1 Biskupaann-
álum sínum segir hann svo:
„Á mínum dögum þá fóru til hinir gömlu og struku á sér lóf-
ann um skrínið hér, og líkneskju, og svo um augun á sér síðan,
eða þar sem þeir höfðu nokkuð mein á sér; en ef þeir næði því
að ganga undir skrínið, þá skyldi það vera full aflausn þeirra
synda, og með öllu hreinir. Þeir höfðu hér prócessíur, að þeir
kölluðu, og báru skrínið, en stundum Þorláks-hönd, í kringum
kirkjugarðinn, og gekk þá allt fólk eftir með söng og lestrum“.9
Að vísu er eitthvað bogið við þessa frásögn séra Jóns, því hann
segir áður að Gissur biskup Einarsson hafi sett skrínið á afvikinn