Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Side 24

24
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
ið, hvað þeir kölluðu að styðja Þorláks hönd11, þótti hin mesta
æra, eður þeir sem náðu að gang-a undir skrínið, reiknuðu það
sem fulla kvittun allra sinna synda. Var þá veglegasta veizla
haldin í Skálholti og gáfust þangað stór offur og góz“12.
En víkjum nú aftur að sjálfu skríninu og sögu þess, enda er það
tilgangurinn með þessum samtíningi að varpa því Ijósi á það sem
verða má, en ekki útlista kaþólskar helgivenjur, sem vitanlega voru
svipaðar alls staðar. Frá gerð skrínisins er nánar sagt í Páls sögu
biskups en í Þorláks sögu. Páls saga er skrifuð í Skálholti skömmu
eftir dauða biskupsins 1211, og mun því mega teljast góð samtíma-
heimild um upphaf skrínisins. Páls saga segir svo um þetta mál:
„Þá er Páli biskupi þótti nokkuð safnast og saman dragast
fjárhlutur sá, er menn gáfu af góðvilja sínum inum sæla Þor-
láki biskupi, þá sýndi hann það brátt, hvað honum bjó í skapi.
Hann keypti þá síðan við gullsmið þann, er Þorsteinn hét og
þá var hagastur maður að málmi á öllu Islandi; en svo urðu
tilföng af hans hendi, að ekki skorti það, er hafa þurfti til
þeirrar smíðar, er hann vildi smíða láta. Hann lét taka til skrín-
gerðar, og lagðist þar til ógrynni fjár í gulli og gimsteinum
og í brenndu silfri. Hann lagði þar og eigi minna fé til skrínis
og smíðarkaups með tillögum annarra manna en fjögur hundr-
uð hundraða. Það smíði var mjög svo vandað, að það bar eigi
minna af öðrum skrínum, þeim er á íslandi voru, um fegurð
en um vöxt, og var það betur en þriggja álna, en ekki var annað
betur en álnar langt, þeirra er þá voru á Islandi. Engi man
spyrja þess vitra manna, er skrínið sér, hvert stórmenni sá
maður hefur verið er þá gersemi hefir gera látið, eða til hvers
hann hefir og fær verið fyrir efna sakar“13.
Fullkomnari lýsingu á Þorláksskríni er hvergi að finna í forn-
ritum. Þorsteinn gullsmiður hefur verið þekktur maður á íslandi
á sinni tíð, en um hann er ekki mikið vitað. Þorláks saga hin yngri
nefnir hann gullhagastan mann á Islandi og segir frá jarteikn sem
gerðist þegar hann fór af Alþingi til skríngerðarinnar í Skálholti14.
Fullu nafni mun hann hafa heitið Þorsteinn Skeggjason og verið
eyfirzkur maður. Er hann nefndur í Landnámu og kallaður Þor-
steinn smiður15. Hann hefur á einhvern hátt verið vanda bundinn
Guðmundi dýra, því að hann er nefndur á tveimur stöðum í sögu