Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Side 48

48
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
landið. Upp af henni voru Lagnarhálsar. Bólhraunaalda lá austur
og vestur norðan við aðal-melalandið, sem var norðan við Lagnar-
hálsa, beygði svo suður austan við svonefnda Klukkumela og náði
suður að gljánni. Rústir Bólhraunabæjar eru við vesturenda Kverkar-
öldu, sem liggur austur og vestur rétt niður við gljána. Suður af miðri
Kverkaröldu syðst í melaplássinu skanmit fyrir austan fornu bæjar-
rústirnar, gengu nokkrir melakollar dálítið suður í gljána, og voru þeir
nefndir Tangar. Suðaustur af Lagnarhálsum voru Klukkumelar, stórt
melastykki. Austan við þá var mikil lægð. Austan við hana var löng
alda. Framan í henni var melapláss nefnt „fyrir austan bæ“. Lægð
er austan við Kverkaröldu. Austan við hana var Sjónarhólsbót og
síðan Drengjafarvegur í marki milli Bólhrauna og sunnanbyggjara
í Álftaveri.
Út í Bólhraunamela var tveggja stunda lestagangur frá Herjólfs-
stöðum. Til er örnefnið Herjólfsstaðabót, talin í Hraunbæjarlandi.
Ekki var þar skorinn melur í manna minnum.
Fleiri en Álftveringar nutu góðs af melnum í Bólhraunum. Um
mörg ár gerðu tveir Hvolsbændur í Mýrdal út menn til melskurðar
í Bólhraunum um melskuröartímann, sinn manninn hvor. Dvöldu
þeir í skjóli Herjólfsstaðabænda við það verk. Þeir skáru melinn í
samvinnu við heimafólk, en mel þeirra var haldið sér. Hann var
fluttur heim að Herjólfsstöðum. Menn voru síðar sendir utan frá
Hvoli til að verka korniö. Þessi samskipti byggðust á frændsemi og
vináttu milli bæjanna.
Alltaf var skorinn allur melur, sem skerandi var.
Melaferöir, melskurðartími. Venjulega var byrjað að skera melinn
í 21. viku sumars og unnið að því að jafnaði eina viku eða fyllilega
það. Að því var stefnt að ljúka melaferðunum fyrir fjallsafnið. Þetta
var þó háð því, hvað melurinn sprakk snemma út og hvað snemma
hann náði fullum þroska. Mál var talið að taka melinn, þegar dökkir
flekkir voru komnir á stöngina neðan undir axinu, axið farið að
blikna og kornið orðið laust á stönginni. Þá var tininn slcær og gerð-
ur og talið að fara mætti að skera melinn. Algengt var að kanna
þetta með því að taka eitt korn úr melstöng. Tininn var losaður úr
hýðinu og brotinn um miðju. Dæmt var um þroska tinans eftir því,
hvað mjölvinn, sem kom úr sárinu, var þylckur.
Herjólfingar áttu sér viðlegukofa á hæð í Lagnarhálsum í Ból-
hraunum. Hann var hlaðinn úr hraungrjóti og þakinn með mel og
aðfluttu torfi. I fletin á kofagólfinu var breidd buska og ofan á hana