Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Side 63

BAÐSTOFAN OG BÖÐ AÐ FORNU
63
ligt i 1100—1200-tallet, at man brugte det til tidsbestemmelse. Damp-
b(ad) var almindeligt, men lige sá almindeligt var det at tage kar-
b(ad)“5.
Gísli Gestsson segir að gera verði ráð fyrir að baðstofur hafi verið
algengar á Islandi „og máske á flestum bæjum“. „Það krefst skýr-
ingar, að ekki skuli hafa fundizt baðstofa á neinum íslenzkum forn-
bæ. Vera má, að á þeim bæjum, sem upp hafa verið grafnir, hafi
baðstofur verið byggðar sérstæðar, svo sem grænlenzka baðstofan
var, og því hafi rústir þeirra ekki fundizt. Á móti því mælir samt,
að á Sturlungaöld, þegar baðstofur virðast hafa verið víða á bæj-
um, er svo að sjá, að þær hafi oftast verið sambyggðar öðrum bæj-
arhúsum. Önnur skýring er sú, að á þessum bæjum hafi engin bað-
stofa verið til. Allir þeir fornbæir, sem upp hafa verið grafnir, eru
frá 10. og 11. öld, en hvergi á norðurlöndum er mér kunnugt um,
að fundizt hafi svo gömul baðstofa, og ekki eru til öruggar heimildir
um baðstofu fyrr en á 12. öld.“ Hér á hann við frásögnina í Sverris-
sögu en getur þess til eins og fleiri að þar sé um almennings- en
ekki heimilisbaðstofur að ræða. Og Gísli heldur áfram: „Má vera,
að baðstofugerð hafi ekki borizt til íslands fyrr en á 12. öld, en þó
svo snemma, að höfundar Islendingasagna muni ekki þessa siðbreyt-
ingu og álíti baðstofur jafnsjálfsagðar á sögualdarbæjum sem á
þeim bæjum, sem þeir ólust sjálfir upp í“. . . . „Ekki er ljóst, hve-
nær hætt var að nota baðstofur til gufubaða, en í Sturlungu eru
mörg dæmi þess, að menn sváfu í baðstofum. Er svo að sjá, að sú
notkun hafi farið í vöxt er tímar liðu, og þegar hætt var að hita þar
bað, gátu menn flutt þangað sængur sínar, en löngu fyrr mátti sitja
þar við vinnu á daginn, enda er talað um glugga á íslenzkri baðstofu
á 13. öld, svo að þar hefur verið sæmilega bjart“6.
I. Talve vitnar í licentiatritgerð Magnúsar Gíslasonar „att citat
ur sagor, som tidigare forskare anvánt, lika vál kunna avse en upp-
vármd stuga (vármestuga) som en badstuga (för bad). „Badstugan
skulle i sá fall ursprungligen ha varit en stuga med eldstad, och
várme som i en badstuga (baöhiti), alltsá en vármestuga. Den blev
dá arvtagare och stállföretrádare för sá vál skáli som stofa och blev
sá smáningom gárdens enda uppvármda bostadshus““7.
Arnheiður Sigurðardóttir segir: „Baðstofur eru nefndar í öllum
landsfjórðungum í aðalsamtíðarheimild íslenzkri um 13. öld eða
Sturlungu. Orðið baö og orðasamböndin ganga til baðs og ganga frá
baði eru það algeng í Sturlungu, að ekki verður betur séð en baðstofu-
böð hafi tíðkazt um land allt á 13. öld. Þótt Sturlunga greini einkum