Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Síða 92

92
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
hinn ógleymanlegi framliðni látið koma frá Islandi meðal margra
tegunda jarðefna og úr steinaríkinu, með það í huga að útbreiða
þekkingu á íslenzkum efnum og gagnsemi þeirra í Danmörku, en
honum þótti vorir værukæru verkamenn eða handverksmenn fremur
kjósa, af gróinni trassamennsku, að kaupa frá útlöndum fyrir dýra
dóma en nota innlend efni, sem þeir ættu sjálfir að tilreiða, og það
jafnvel þótt það sé auðfengnara . .
En nú kom ævisaga Jóns Eiríkssonar eftir Svein Pálsson, með
andlitsmynd og rithandarsýnishorni, útgefin 1828 af Hinu íslenzka
bókmenntafélagi. Myndin á titilsíðunni er eirstunga, áletruð E. C.
W. Eckersberg, þ. e. Erling Eckersberg (1808—1889). Hún er gerð
sem kringlóttur myndskjöldur með brjóstmynd frá hlið til vinstri;
Jón er á kjól, með vesti og pípuhálsklút. Hárgreiðslan er með vöndl-
um við eyrun, sítt hár niður af hnakkanum og tekið saman með
bandi, sem hnýtt er í slaufu. Andlitið er svo líkt andlitinu af brjóst-
líkaninu, að ekki verður um villzt. Það fannst Bjarna Þorsteinssyni
líka. Hann segir í bréfi til Finns Magnússonar 15. ágúst 1828, þeg-
ar hann var búinn að fá fullprentað ritið í hendur: „Eirstungan af
Jóni Eiríkssyni er frábærlega lík gifsandliti hans sem hér er“.
Sýnilega hefur borizt í tal að hafa í bókinni mynd sem gerð væri
eftir grímunni í eigu Bjarna Þorsteinssonar, því að hann bætir við:
,,Af því að ég var ekki heima þegar málarinn var hér, gat hann
ekki teiknað eftir brjóstlíkani Erichsens, sem reyndar er ekkert eftir
af nema sjálft andlitið". Fram kemur í kafla fyrr í bréfinu, að þetta
var þýzkur málari, sem var um stundar sakir á Tslandi.
Á sérstöku blaði framan við lesmálið er sagt að eirstunga Erlings
Eckersberg hafi verið gerð eftir öðru eintaki af þeirri „gypskringlu",
sem um sé getið á bls. 99 í bókinni. Þetta annað eintak er sagt að
sé í eigu dóttur Jóns, „frú Posth“, og því er bætt við, að sennilega
sé það hið eina, sem nú sé heilt eftir. Samt á eirstungumeistarinn
einnig að hafa haft undir höndum „koparstungu Prof. Ólavsens“
og aðra brjóstmynd, „falliga litgreinda á armspöng" í eigu frú Jes-
sen, gerða eftir gifsmyndinni af smámyndamálara Miiller, sem aldrei
hafði séð Jón Eiríksson í lifanda lífi.
Ef flett er upp á bls. 99 í riti Sveins Pálssonar, er þar áður-
nefnd greinargerð um brjóstlíkan Thorvaldsens, en alls ekki minnzt
á neina „gypskringlu", en það orð er trúlega sama og myndskjöldur
(Portrætmedaillon). Nú er tvennt til. Annaðhvort hljóta að hafa
verið til bæði myndskjöldur, nefnilega sá sem frú Posth átti, og
brjóstlíkan, ellegar til hafa verið tvö eintök af brjóstlíkani Thor-