Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Síða 120

120
ÁEBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
og tryllingsleg í leysingum. Er stefna hennar framan af heið-
um og fellur hún í Runukvísl norðan við Múlann, hjá Klaustri
(að sunnan). Hæsti kletturinn norðan við gilið heitir Holo-
fernishöfði, en í syðri gilbarminum er þverhníptur og hár
stapi, sem sumir kalla Hraunþúfu, en aðrir Hraunþúfustapa
eða höfða, — og það hygg ég að sé réttara. Almennt álit er það að
illt sé að ganga fram á höfðann . . . (sbr. 2.7).
Suður frá Hraunþúfugilinu er hraunið gróðurlaust, með
óteljandi stórgrýtishólum og melum á milli, svo langt sem aug-
að eygir. Áður umgetinn múli er grösugur að norðan, upp í
hraunbrún. Yzt í hrauninu, á að gizka 20 metra frá syðri gil-
barminum, er hæsti melkollurinn, og á honum hólmynduð gras-
þúfa. Þetta er líklega Hraunþúfa sú, sem flest örnefnin á þess-
um slóðum eru kennd við; á henni ber langhæst, og þaðan er
útsýnið bezt yfir dalverpið ... Mér hafa sagt þeir elztu menn,
sem átt hafa heima á Þorljótsstöðum, að sér hafi sagt verið, að
áðurgreind hólþúfa væri Hraunþúfan, en Höfðinn hefði verið
kenndur við hana . . .
Þegar Hraunþúfan er nánar athuguð verður það ljóst, að
hún er af mannahöndum gerð. Kringum hana sést ekki sting-
andi strá, og efnið í hana er aðflutt all-langa leið. Hefur hún
verið vandlega hlaðin og er að öllum líkindum fornmannsdys".
Og enn segir Margeir:
„Þegar staðið er á Hraunþúfu og landið er laugað í geislandi
sólskini og hlýindum, er kostur á að sjá furðu mikla náttúru-
fjölbreytni og sérkennilega fegurð á litlu svæði. Dalkvosin er
djúp og falleg, sléttar smágrundir og grænir bakkar blasa við
á stöku stöðum; lækir og ár með smáfossum liða sig um dal-
botninn og hverfa svo saman norður í dalþrengslin. Lyngivaxn-
ar hlíðarnar beggja megin líkjast grænflosuðum ramma, en
hamragilið, tröllslegt en þó tignarlegt, liggur fyrir fótum
manns; einnig strýtumyndaðir hraunhólarnir roðna í sólskin-
inu, og fjöllin blána í fjarska, hringinn í kring. Gróðurangan
fyllir loftið ... “
3.2. Gangnamannakofi er nú hjá rústunum í Hraunþúfuklaustri,
sbr. 1.1. Þormóður Sveinsson segir (sbr. 2.10, bls. 239), að hann
hafi fyrst verið byggður 1912, en fyrir þann tíma sváfu menn undir
beru lofti og áttu oft kalda nótt á Klaustri. En stundum var látið
fyrir berast í tveimur hellum, Björtubaðstofu í oddanum milli Runu-