Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Qupperneq 141

AAGE ROUSSELL OG MÁRTEN STENBERGER
141
ell. Hann lagði sig ætíð mjög eftir að koma á persónulegu samstai'fi
og kynningu fornleifafræðinga landa í milli, og af þeim toga var
það framtak hans að stofna til uppgrafta með ungum fornleifa-
fræðingum frá mörgum löndum í járnaldarþorpinu Vallhagar á Got-
landi. Sú rannsókn stóð yfir í mörg ár og endaði með tveggja binda
fyrirmyndarútgáfu alls efniviðarins. Enginn vafi er á að þetta fram-
tak Stenbergers hafði mjög mikil áhrif til menntunar mörgum ung-
um mönnum og frjórra persónutengsla innan fræðanna yfirleitt.
Það var táknrænt fyrir Stenberger hve fljótt Vallhagarrannsókn-
irnar voru gefnar út. Hann var eljumaður og framtaksmaður með
afbrigðum og krafðist þess af sjálfum sér og öðrum að fornleifa-
rannsóknir skyldi gefa út í snatri, ella væru þær betur ógerðar.
Þetta vita allir og viðurkenna, en mjög vill skipta í tvö horn um
framkvæmdaþrekið. En Stenberger var geiglaus við að leggja til
atlögu við stórvirki. Um það ber gleggst vitni risaverk hans um
silfursjóðina á Gotlandi (Die Schatzfunde Gotlands der Wikinger-
zeit I—II, 1947 og 1958) og heildarverk hans um forsögu Svíþjóð-
ar (Det forntida Sverige, 1964). En rit hans eru mörg og stór og
raunar með fádæmum, þegar haft er í huga hvílíkt óhemju undir-
búningsverk liggur að baki þeim. Márten Stenberger lagði niður
embætti 1964, en uppgraftarspaða og ritstíl lagði hann ekki frá sér
fyrr en í fulla hnefana.
Ut hefur verið gefin ritaskrá Mártens (TOR, XV, 1972—73).
Fjögur fyrstu ritin í skránni eru ferðapistlar hans frá íslandi 1919.
Hann kom hingað ungur stúdent og ferðaðist um landið og hélt
tryggð við það upp frá því. Sér þess víðar stað í ritaskránni. Lengst
verður hans þó minnzt hér á landi fyrir þátttöku hans í rannsókn-
unum 1939 og þar með bókinni Forntida gárdar i Island, sem átti
útkomu sína við erfið skilyrði stríðsáranna ekki hvað sízt honum
að þakka. Þá eins og endranær lét hann ekki deigan síga um. skjóta
útgáfu rannsókna.
Þessa megum vér íslendingar minnast með þakldæti. Og ekki að-
eins þess, heldur mikillar tryggðar við land vort og þjóð yfirleitt
og hjálpandi handar hvenær sem til þurfti að taka. Márten Sten-
berger var mikill vináttumaður og tryggðatröll. Fornleifafræðingar
í mörgum löndum sakna nú vinar í stað, en eftir lifir góð minning
og æviverk sem varir.
K. E.