Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1991, Page 104

108
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Niðurstöður fornleifarannsóknar
Rústasvæðið í Arnargerði veldur óneitanlega nokkrum heilabrotum.
Stærð og lögun hins sporöskjulaga garðs sem umlykur rústirnar hefur ekki
síst orðið til þess að vekja forvitni um þennan stað og tilgátur um tengsl
hans við athuganir Stjörnu-Odda á fyrri hluta 12. aldar.
Rannsóknin leiddi í ljós að garðurinn mikli, sem er allt að 1,6 m hár og
6 m breiður á köflum, virðist hafa verið allmiklu lægri í upphafi. Einnig
reyndist unnt að tímasetja hann innan ákveðinna marka. Að stofni til er
hann eldri en gjóskulagið frá 1477 og líklegast frá fyrri hluta íslenskra
miðalda. Virðist sem garðurinn hafi verið endurbættur a.m.k. tvisvar sinn-
um eftir 1477, annars vegar skömmu eftir að gjóskan féll og hins vegar
nokkru síðar. Stærð garðsins bendir til þess að hann hafi verið lengi í
notkun. Endurbætur eftir 1477 benda einnig til að hann hafi haft hlutverki
að gegna allt fram á 16. öld og jafnvel lengur.
Bæjarrústirnar eru flóknari viðfangs og niðurstöður rannsóknar á þeim
eru allar mótsagnakenndar. Þar sem viðarkoladreif fannst í gólflögum má
ætla að um íveruhús sé að ræða. Flatarteikningin sýnir að rústirnar eru
allmiklar að umfangi. Jafnaugljóst virðist að tóftirnar geta ekki verið allar
frá sama tíma. Hins vegar virðast tóftirnar furðu lágar og óljósar af eyðibýli
að vera, ef þar hefði verið búið lengi. Einnig má spyrja hvernig standi á
hinum mikla mun sem er á túngarði og tóftum. Hvers vegna hefur jarð-
vegur ekki hlaðist upp yfir tóftunum á sama hátt og yfir túngarðinn? Bor-
kjarnarnir sýna að mjög lítil jarðvegsþykknun hefur átt sér stað á
bæjarhólnum. Að öllu jöfnu væri það vísbending um að byggð hafi ekki
verið lengi á þessum stað, eða að notkunin hafi ekki alltaf verið stöðug
heldur árstíðabundin. Hér bendir þó ýmislegt til að uppblástur kunni að
hafa valdið því að jarðlög eru svo fátækleg.
Erfitt er að átta sig á gerð tóftanna af yfirborðsútliti þeirra. Fyrst dettur
rnanni í hug að tóftir nr. 2, 3, 4, 5, 6 og 7 séu hlutar af bæjarröð og nr. 9
og 10 séu bakhýsi. Það er þó ekki fyllilega sannfærandi vegna þess hve
sundurleitar þessar tóftir eru og bera ennfremur einkenni þess að vera ekki
samtíma. Svæði 16, 17 og 18 og veggjaleifar að þeim eru hugsanlega leifar
eldri mannvirkja.
Að gerð virðast tóftir 21 og 22 fornlegastar að sjá og gætu verið tvískipt
rúst. Lega hennar er nokkuð á skjön við aðrar tættur. Borkjarni nr. 2 bendir
hins vegar til þess að hún sé yngri en 1477, þannig að hugsanlega gæti hún
líka verið yngst tóftanna.
Reglulegt útlit ferningslaga svæðisins 13 og garðanna 14 og 15 bendir til
síðari tíma mannvirkjagerðar fremur en til mannvirkja frá miðöldum. Hins
vegar eru garðarnir orðnir mjög eyddir og nánast orðnir að þúfnaröðum,