Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Qupperneq 13

RAGNAR EDVARDSSON
FORNLEIFAR Á ARNARHÓLI
Inngangur
Arið 1993 var óvenjumikið um fornleifarannsóknir í Reykjavík. Um
vorið voru rannsakaðar fornleifar undir Ingólfstorgi og um sumarið og
fram á haust voru kannaðar fornleifar á Arnarhóli.
Lengi hafði staðið til að endurbæta Arnarhól og nokkrum árum áður
höfðu teikningar af honum verið gerðar. Engin forkönnun með fornminjar
í huga hafði verið gerð fyrr en ráðast átti í verkið. Þá lét Arbæjarsafn fara
yfir svæðið með jarðsjá í þeim tilgangi að reyna að kanna hvort fornminjar
leyndust undir. Sú könnun var gerð af Línuhönnun og hafði Bjarni F.
Einarsson fornleifafræðingur yfirumsjón með verkinu. Þessi rannsókn
sýndi að fornleifar gætu verið á nokkrum stöðum á hólnum. Jarðsjáin
reyndist ónothæf á svæðinu í kringum styttuna þar sem járn og steypa
komu í veg fyrir að hægt væri að mæla. Einmitt á því svæði átti stærsta
rústin á hólnum eftir að koma í ljós.
Fundur Arnarhólsbýlisins virðist hafa komið öllum sem að verkinu
stóðu algerlega á óvart. Efst á hólnum var rúst þar sem ekki var búist við
neinu. Samt sem áður er vert að benda á að ef ekki hefði eingöngu farið
fram vettvangskönnun heldur einnig heimildakönnun áður en ráðist var í
verkið, hefði fundur býlisins efst á hólnum ekki komið svo á óvart. Ritaðar
heimildir, ljósmyndir og teikningar benda allar á að býlið var efst á hóln-
um. A kortum Ohlsen og Aanum frá 1801 og Lievog frá seinni hluta 18.
aldar er merktur bær sem nefndur er Arnarhóll eða Arnarholt. Bærinn
stendur rétt við Arnarhólstraðir eins og rústin efst á hólnum.
Þessi staðreynd sýnir nauðsyn þess að svæði þar sem hefja á einhverjar
framkvæmdir séu könnuð ýtarlega áður en hafist er handa. Sérstaklega er
þetta nauðsynlegt innan borga og bæja þar sem örar breytingar verða.
Fornleifarannsóknin á Arnarhóli var ekki einungis prófsteinn fyrir hin
nýju þjóðminjalög, sem kveða á um verndun fornminja, heldur sýndi hún
einnig að mikið og erfitt starf er fyrir höndum í því að auka skilning yfir-
valda á gildi fornminja og fornleifafræði. Nánari samvinnu vantar á milli