Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Qupperneq 18

22
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
leifar en sunnanmegin sást gjóskulag og lá það yfir hleðslunni. Þetta
gjóskulag var tímasett til 1226 og gæti það gefið hugmynd um aldur veggj-
arins. Þar sem ekki stóð til að ráðast í uppgröft var þetta svæði endurhann-
að þannig að það yrði ekki fyrir raski.
I byrjun júní 1993 var hafist handa við að lækka háhólinn sjálfan og var
áætlað að þyrfti að lækka hann um tvo metra. Talið var að ekki væri þar
mikið um fornminjar því að á árunum 1920-1924 hafði allt svæðið orðið
fyrir miklu raski þegar styttan af Ingólfi Arnarsyni var reist.
Svo virðist sem skipulagsnefnd og framkvæmdaraðilar hafi talið að all-
ur jarðvegur í kringum háhólinn hafi verið grafinn í burtu þegar stallar
undir styttu Ingólfs voru gerðir. Ólíklegt er að menn hafi á árunum 1920-
24 skipt um jarðveg, eins og gert er nú á dögum, heldur er líklegra að þeir
hafi nýtt sér það efni sem til var á staðnum við gerð stallanna.
Styttra var niður á fornminjar á austurhluta hólsins heldur en vestan-
megin, u.þ.b. einn metri. Einnig sást þetta í sniði sem var í tröppugrunni á
suðurhluta hólsins. Efstu mannvistarlögin voru þar u.þ.b. 13 metrum yfir
sjávarmáli en austanmegin 14,20 metrum ofan við sjávarmál. Þetta gefur
okkur góða hugmynd um hvernig hóllinn leit út fyrir 1920. Háhóllinn sjálf-
ur hefur að nokkru leyti verið látinn í friði við framkvæmdirnar 1924, fyrir
utan það rask sem bygging styttunnar olli. Stallarnir voru byggðir með
því að nýta þann jarðveg sem var fyrir á Arnarhóli.
Fornleifarannsókn á Arnarhóli
Framkvæmdir á háhólnum hófust austantil og eftir u.þ.b. eins metra
gröft rakst grafan í stein. Þegar hreinsað hafði verið frá var greinilegt að
hér var komið niður á bæjarrústir. Við blasti að fornleifarannsókn yrði að
gera og því voru framkvæmdir stöðvaðar á meðan að rannsókn fór fram.
Allt rannsóknarsvæðið var u.þ.b. 10 x 16 metrar og var grafið frá júníbyrj-
un og fram í nóvember. Svæðinu var skipt í þrjú minni svæði, A, A1 og
A2, og voru svæðin grafin jöfnum höndum.
Við uppgröftinn kom í Ijós að um tvö mannvirki var að ræða, hvort of-
an á öðru. Það efra var lítið og hafði orðið fyrir miklu raski af völdum
framkvæmdanna um 1924. Sennilegt þykir mér að það hafi verið rétt eða
garður frá síðustu öld því engin merki um gólf sáust þar (3. mynd).
Seinna mannvirkið var miklu stærra og náði yfir allt rannsóknarsvæðið.
Fljótlega var greinilegt að þetta mannvirki var leifar torfbæjar sem staðið
hafði á hólnum. Heimildir bentu til að hér væri Arnarhólsbýlið sjálft (4.
mynd).