Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Side 107

SAGA DAGANNA
111
ilda og hjálpargagna. Slíkt var talið lýta bæði bók og texta, trufla lesendur
og bera vott um fordild, er ekki ætti við í ritum á almennum markaði. Af-
leiðing þessa varð aftur sú, að lítt eða ekki var mögulegt að meta, hversu
víðtæk efnisöflun höfunda hafði verið, né heldur hvert hlutfall frumrann-
sóknar höfundar var saman borið við afleiddar rannsóknir. Þá voru lengi
viðhöfð mjög einhliða lýsandi efnistök í ritum af þessu tagi. Um greinar-
gerð fyrir rannsóknaraðferðum og túlkunarlíkönum var því vart að ræða,
né heldur skýringar, túlkanir eða niðurstöður í eiginlegum skilningi eða
viðamiklu máli. Rit af þessu tagi var því ekki hægt að meta með tilliti til
hefðbundinna vísindalegra viðmiða.
Um framlagt rit Arna Björnssonar gegnir öðru máli. Við athugun þess
kemur í ljós, að mögulegt er að beita á það tiltölulega hefðbundnu mati og
það gefur marktæka svörun, ef svo má að orði komast, í flestum fyrrtöld-
um atriðum. Með þeim hætti má með nokkrum rétti segja, að það tilheyri
nýrri kynslóð alþýðlegra fræðirita, sem gerir það að verkum, að mögulegt
er að meta vísindagildi þess svipað og um hefðbundnara rannsóknarrit
væri að ræða. Dómnefnd hefur enda komist að þeirri niðurstöðu, að fram-
lagt rit uppfylli formlegar kröfur, sem almennt eru gerðar til doktorsrit-
gerða. Uppbygging bókarinnar, sem handbókar veldur því þó, að standa
verður að mati hennar með nokkuð öðrum hætti, en þegar „hefðbundnar
doktorsritgerðir" eru metnar. Viðfangsefni hennar er ekki eins samhang-
andi og afmarkað, skýringar, túlkanir og niðurstöður eru heldur ekki sett-
ar fram á einum stað í ítarlegu, samhangandi máli, þvert á móti verður að
leita þeirra á mörgum stöðum í ritinu eða innan hvers einstaks kafla sem
og í stuttri samantekt í lok inngangs. I Sögu daganna eru hins vegar kynnt-
ar niðurstöður veigamikilla frumrannsókna, sem hvíla á umfangsmikilli
efnisöflun. Framsetning efnis og tilvísanir til heimilda og hjálpargagna
mótast yfirleitt af fræðilegum tökum og vandvirkni. Þá virðist mega fá
nokkuð skýra mynd af grunnviðhorfum höfundar við rannsóknir og túlk-
un. Víða í ritinu gætir einnig skýrandi og túlkandi efnistaka og vinnu-
bragða, þar sem höfundur endurmetur fyrri þekkingu og viðteknar, eldri
skýringar.
Vissulega er höfundur fáorðari og fer hraðar yfir sögu varðandi suma
fyrrgreinda matsþætti, en æskilegt hefði verið. í upphafi bókar setur hann
þó fram drög að túlkunaraðferð. Þar segir hann (bls. 10): „Einkum er að
því hugað hvaða verkanir náttúra, atvinnuhættir og samfélagsgerð höfðu
á það hvernig þjóðin gerði sér dagamun. Viljandi er stundum gengið
nokkuð langt í að reyna á jarðlega skilningu gagnvart andlegri spekt þótt
sjaldan þyki efni til að kveða upp endanlegan dóm." Þá gerir hann á svip-
uðum stað grein fyrir heimildaöflun sinni og mati á þjóðfræðiheimildum