Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Side 133

DAVÍÐ ERLINGSSON
FRÁ HRÓPI TIL SAURS,
ALLRAR VERALDAR VEGUR
Fyrirætlun mín í þeim athugunum sem hér fara á eftir er að reyna að sjá
til vegar urn skilning á áletrun þeirri' sem gerð var í kjallaragangi milli
klausturs og dómkirkju í Niðarósi til níðs við Lárentíus Kálfsson, hjalt-
dælskan guðsmann, einhvern tíma á mótum 13. og 14. aldar:
TIV S
LAVREN
CELVII
A N V S
P E ÞRI
Þetta sýnist vandalítið að lesa: LAVRENTIUS : CELVII: ANUS : PEÞRI.
Lárentíus Kálfsson rass Petri. Þannig hefur áletrunin verið skilin , og er
mér ekki kunnugt um að nein fræðileg umræða hafi orðið um merkingu
hennar eftir að norski sagnfræðingurinn „fann" hana og birti, ásamt hug-
myndum sínum um merkingu hennar í tengslum við það sem vitað er um
málefni og menn norskrar kirkju í Niðarósi nærri aldamótunum 1300.
Meðal þess efnis er einmitt íslenzka sagan um Lárentíus Kálfsson, síðar
Hólabiskup, enda getur enginn vafi leikið á, að við hann eigi þessi áletrun.
Aðrir rnenn með því nafni eða líku eru ekki kunnir. Um orðið, latínuorðið
anus, er þess að gæta, að það merkir hvort heldur vill, rass eða rassgat.
Merkingarmörk eru reyndar ekki föst né ljós milli þessara orða í íslenzku,
en latínuorðið sýnist geta borið í sér það allt, hversu saurugt sem er, og
mun hér á íslenzku mega láta orðið rass duga til að bera þessa sömu byrði
merkingar.
Síðasta orðið hefur eingöngu verið skilið sem mannsnafnið Pétur í
latínumyndinni Petrus, í eignarfalli. I fyrsta lagi er Petrus nafn postulans,
sem æ hefur talinn verið fyrsti biskup kristninnar og fyrirfari páfanna í
Róm. En Fr. Macody Lund hallaðist helzt að því, sem ágizkun, að nafnið
ætti þó hér við Pétur riddara Guðleiksson af Eiði í Norðfirði, norskan
höfðingja sem konungur hafði fengið sýslu á íslandi. Honum kynntist