Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Side 138

142
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
sjálfs sín. Dýrinu sem sækir upp-og-fram og byggir félagsheimili sitt, hlið-
skjálf menningar sem hugmynd og veruleika leystan frá og svífandi ofar
sora náttúrunnar en neðar sjálfum himninum, þar sem enginn sori finnst,
má vissulega ekki takast að komast „alla leið" því að þá rofnaði það úr
sambandi við næringargjafa sinn og missti sjálfrar lífsgreddunnar og þar
með allrar sköpunargetu hugarins.
Yrði þá lífið ef til vill ívið líkt og í þeim góða stað Paradísó sem er
öllum fjöllum öfri og nálægur himni og hefir ekki það í sér er gagnstaðlegt er
heilsu manna. ... þar hröma aldrigi blómar; ... þar eru ávallt blíð veður í lofti
og góður ilmur fyrir nösum, þvíað svo sem reykelsis ilmur tekur á braut illan
daun, svo taka nasar þeirra er þar eru ilm eilífrar dýrðar, þann er maður eld-
ist eigi né mæðist né sýkist. ... þær krásir er þar eru verða svo hverjum
þokkaðar sem hugur hans beiðir. Þar gerist eigi saur í kviði manns af áti né af
drykk.5
En þetta má eigi verða, ekki hér í tímanum, að andinn sleppi laus úr
tengsli sínu við efnið. Eilífðin er annað mál. Er þó hollt að líta á þetta til að
sjá, að stefnan er upp þangað, maðurinn æ að reyna að rísa úr duftinu,
jörðinni, saurnum. Þetta heitir mörgum nöfnum. Allt hold er t. d. hey, sem
alkunnugt er, og dánu er mannlegu holdi tilkynnt hátíðlega, að nú skuli
það verða aftur að jörðu.
Með töfri þeim sem formæling heitir er reynt að færa hinn lastaða aftar
og neðar á „fjörs línu"', eins og sagt var. Sambærilega leið liggur melting-
arvegurinn gegnum líkamann og endar í endaþarmsopinu, sem er saur-
loki að hlutverki. Nauðsynlegt er að minna á, að hver einstaklingur hlýtur
að ganga sömu þroskagötu og menningarsamfélagið allt, og að fyrsta al-
varlega þroskaspor hvers barns er að læra að láta vallgang sinn lúta vilja
sínum og hlíta reglum samfélagsins um hvar og hvernig og hvenær. Þessi
stjórn er þannig það fyrsta og ef til vill það mikilvægasta sem skilur að
háttsemi manna og dýra framan af ævi. Saur er hluti villináttúrunnar inni
í okkur sjálfum, okkur er hin bráðasta nauðsyn að losna við hann, og þeirri
lausn fylgir feginleikur.
Alkunna er, að í frumbernsku er endaþarmurinn helzta munaðarstöð
líkamans um skeið - og börn bera sér saur í munn, o.s.frv. Þroskastig þetta
getur snúið aftur síðar á ævinni. Ætla verður að alkunn formæling: „Éttu
skít", sem æ leiðir til svarsins: „Éttu hann sjálfur", standi í einhverju sam-
bandi við þetta, en mikilvægara er í þessu sambandi hér, að þetta eru sví-
virðingar sem ýta eiga þeim sem fyrir verður aftur og niður fyrir mörk
hins siðaða mannfélags. Hann er ekki hæfur meðal manna, ætti fremur að
verða útlægur í veraldir dýra eða vætta, færast sem sé alveg aftur og niður
af tvístefnuskeftinu eða fjörslínunni.