Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Síða 143

FRÁ HRÓPI TIL SAURS, ALLRAR VERALDAR VEGUR
147
sé ein meginástæða þeirra sem ekki hafa hikað, hingað til, við að láta lestr-
armyndina PEÞRI gilda fyrir PETRI.' En erindi þeirrar athugunar sem hér
hefur verið fram borin er ekki fyrst og fremst orðfræðilegt - enda þótt
gjalda beri þeim vísindum alla verðskuldaða virðingu, taka til þeirra fullt
tillit og láta þau forða sér frá of mikilli sveimhygli - heldur það að skilja
og lýsa rétt, að tilteknu leyti sem afmarkast af áletruninni, mikilsverðu
fyrirbæri í formgerð hugarheims okkar, nefnilega leiðinni frá hrópi til
saurs eða (öðrum orðum) munni til rass, en sú leið er ás merkingarfærslu
þeirrar (norður og niður) sem formælingar fremja, en í hina áttina (fram
og upp) líka stefna allrar þeirrar viðleitni manna sem jákvæð er talin, en
sú átt er líka stefna, merkingarfærslustefna, sjálfrar framfaramýþunnar
sem svo mjög mótar hugarfar okkar. Þessi færsluás merkingar er sá allrar
veraldar vegur sem „mönnunum munar annaðhvort aftur á bak ellegar
nokkuð á leið
Tilvísanir
1. Af henni er bærileg ljósmynd í Arbók Hins íslcnzka fornleifafélngs 1966, útkominni 1967,
bls. 119. Myndin fylgir þarna eina ritinu sem um áletrun þessa er að finna á íslenzku.
Það er ágæt greinargerð Kristjáns Eldjárns í nr. 2 af „Tíu smágreinum" hans í þessu
árbókarhefti, sem ber yfirskriftina „Níð um Lárentíus biskup Kálfsson", bls. 118-122.
Grein Kristjáns er í meginatriðum þýðingarstykki og endursagnir úr fyrirlestri norska
sagnfræðingsins Fr. Macody Lund sem hann flutti í Vísindafélaginu þarlenda 1931 og
birti síðan í Historisk tidsskrift, 30 bdi (Ósló 1934-36), bls. 353-372. Áletrunina hafði sagn-
fræðingurinn fundið árið 1907, við kirkjudyr þar sem að liggja, eða lágu á miðöldum,
hvolfgöng frá erkibiskupsgarðinum til kirkjunnar, í um mannhæð frá gólfi. Fr. Macody
Lund sýndi, hversu níðið um Lárentíus Kálfsson (ekki hefur verið efað, að við hann
hlyti letrið að eiga, því hann er eini maðurinn kunnur með því nafni) hlyti að eiga ræt-
ur að rekja til vaidabaráttu milli kórsbræðra (dómkapítulans) og erkibiskups í Niðarósi
á árabilinu 1291-1309, þegar Jörundur erkibiskup lézt.
2. Af Macody Lund, sbr. tilvísunargrein 1.
3. Sjá 9.-10. kafla Laurentius sögu í útg. Árna Björnssonar fyrir Handritastofnun íslands,
Reykjavík 1969, bls. 13-15.
4. Úr þýð. Kristjáns Eldjárns á hluta af fyrirlestri Macody Lunds, tilv. rit bls. 120.
5. Þessi textasnifsi um Paradís eru gripin upp úr trúboðsræðu sem Mattheus postuli flutti
í Eþíópíu forðum. Hún er í sögu hans, Mattheus sögu postula, útgefinni af Ólafi Hall-
dórssyni fyrir Stofnun Árna Magnússonar, Reykjavík 1994, bls. 19-22.
6. Fjörs lína, orð sem hafa mætti um þann tvíáttarvita sem hér er um að tala, eru vitanlega
gripin úr alkunnri vísu Bólu-Hjálmars, sem hann á að hafa kveðið til Sigurðar Breið-
fjörðs sem beiddi hann að yrkja eftir sig. Um köggla kaplataðs sbr. einnig hér á eftir.
7. Eftir texta AM 406 a I, 4to (A), í útgáfu Árna Björnssonar fyrir Handritastofnun íslands,
Reykjavík 1969, bls. 20.
8. Leturbr. hér. pestiferus leiðr. úr líkl. pesaferus hdr., af útg.
9. landi, hér tekið eftir hinu aðalhandritinu, B, í stað villu, cnn til í A.
10. Tilv. rit bls. 51.