Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Page 162

166
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Árósum," sem hann á til að vísa í sem frumheimildar um öskulagarannsókn-
ir, er mest útúrsnúningar. I henni er einungis birt eitt jarðvegssnið og það tek-
ið óbreytt úr riti Sigurðar Þórarinssonar og að auki misskilið. Vekur furðu að
ritgerð Vilhjálms hafi verið tekin gild því ekki fara þar saman lengd og gæði.
I einni grein Vilhjálms segir um öskulagatímatalið:
The method is based on the dating ofvolcanic ashes and pumice. By referring to
eruption records in written sources dating from various times after the settlement
of lceland, e.g. in annalistic records from the Middle Ages and later periods, these
distinctive strata may be datedf
The best known tephrochronology is the one developed for the eruptions ofHekla
in South Iceland. Thórarinsson began this work in the late 1930s, and until today
it was (svo) presumed to be the most reliable ofall the tephrochronologies..f
Um Heklu segir
...the knowledge ofnt least 21 eruptions. Meanwhile, the geologists have located
only approximately 16 layers which can be determined to be Hekla tephra. '
Hér sést greinilega að Vilhjálmur missir af aðalatriði öskulagatímatals-
ins. Það er fyrst byggt upp á afstæðum aldri öskulaganna og það er ekki
byggt upp fyrir eitt einstakt eldfjall í einu heldur eru öll tiltæk lög notuð
þannig að saga einnar eldstöðvar fléttast óhjákvæmilega inn í sögu annarra.
Hér er gefið í skyn að eitthvað sé hér gruggugt á ferðinni. Vilhjálmur
virðist ekki vita að sum eldgos framleiða litla sem enga ösku og þar af
leiðandi útilokað að finna frá þeim öskulög í jarðvegi en geta myndað um-
talsverðar hraunbreiður. Slík eldgos eru mjög algeng og við Heklu eru
hraungosin 1878 og 1913 haldgóð dæmi.
En hvað um eldgos sem einungis skilja eftir hraun en enga ösku? Þar
hafa öskulagarannsóknir komið að ómetanlegum notum en þær byggja á
afstæðri legu hrauns og öskulaga - ef þekkt öskulag finnst ofan á hraun-
inu þá er hraunið eldra, en yngra finnist öskulagið undir. Þannig hefur
víða verið hægt að flétta býsna mörg hraun inn í öskulagatímatalið þó að
ekki hafi komið upp aska að ráði og ekki náðst í lífrænar leifar fyrir geisla-
kolsgreiningar.
Vilhjálmur gerir einnig mikið úr því að öskulög bendi til þess að Katla
hafi gosið að minnsta kosti 17 sinnum á sögulegum tíma en einungis 14
séu þekkt úr rituðum heimildum. Heimildaritun er að sjálfsögðu slitrótt
og margar heimildir hafa vafalaust glatast. Það að heimildir skortir um
gos táknar því alls ekki að það sé þar með ranglega tímasett í öskulaga-
tímatalinu og segir því ekkert um trúverðugleika öskulaga.
... Some tephrn layers have also been dated roughly by radiocarbon dates..."'
Geislakolsaldur er ekki notaður við aldursgreiningu hins sögulega
hluta öskulagatímatalsins heldur gagnrýnin skoðun á rituðum heimild-