Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Page 167

ÖSKUL AG ATÍM AT ALIÐ
171
aðar heimildir frá Grænlandi, þar hefur einfaldlega ekki gosið seinustu 50
miljón árin eða svo.
Til þess að sýna fram á fáránleika þess að nota ískjarna við athuganir á
eldgosum og fornminjum eyðir Vilhjálmur nokkru púðri í aldursákvörð-
un á eldgosi sem varð á eynni Theru í Eyjahafi og er talið hafa eytt borg-
inni Knossos á Krítf' Hér beitir Vilhjálmur eins og oft þeirri sérstæðu að-
ferð að draga fram eldri athuganir og leggja þær til jafns við þær nýrri
jafnvel þó að sömu höfundar séu búnir að leggja fram nýjar og betur und-
irbyggðar niðurstöður. Vilhjálmur sleppir þá öllum fyrirvörum höfunda
um óvissu og breytir tilgátum í staðhæfingar. Þannig dregur hann fram
upphaflega tímasetningu Claus Hammers á sýrutopp 1390 f. Kr. og leggur
til jafns við síðari talningu á betri kjarna. Verður umfjöllun Vilhjálms um
þetta merka gos og afleiðingar þess afar ruglingsleg. Staðreyndin er sú að
erfiðlega hefur gengið að aldurssetja þetta gos svo óyggjandi sé. Það hefur
þó verið með stærri gosum sem þekkt eru og svo stórt að áhrifa þess hefur
gætt um allt Miðjarðarhaf og væntanlega víðar. Hefur gosið mögulega
haft víðtæk áhrif á veðurfar fyrst eftir gosið. Athuganir á trjáhringum
bæði á írlandi og í Kaliforníu sýna að nálægt árinu 1628 f. Kr. eru nokkrir
trjáhringir óvenju rýrir og þegar slíkt sést á tveim jafn fjarlægum stöðum
samtímis er um meiriháttar veðurfarsbreytingu að ræða. Stóra sýrutopp-
inn sem Claus Hammer benti á hefur hann nú tímasett árið 1645 f. Kr.
Með mögulegum skekkjum gæti verið um sama atburð að ræða og orsök-
in eldgos. Bæði þeir sem benda á kuldakastið og sýrutoppinn geta vendi-
lega í greinum sínum um hver óvissan er. Að láta eins og þetta hafi verið
sett fram eins og hin endanlega tímasetning atburðanna í Knossos er gróf
mistúlkun á nýjustu upplýsingum.
Um aldurssetningar byggðar á talningum í trjáhringjum og ískjörnum
segir Vilhjálmur:
From an archaeological point of view they are not absolute, but relative. These
dates miglit be correct and they are certainly handy, and therefore there has been a
tendency to use them as ifthey were absolute.25
Báðar þessar aldursákvarðanir eru raunaldur (absolut), alls ekki afstæð-
ur (relative). Hins vegar er ekki full ljóst hvort gosið við Thera, kuldakast-
ið og sýran í ísnum eru nákvæmlega samtíma. Enn er það einungis tilgáta
eins greinilega kemur fram hjá þeim sem um hafa fjallað.
Niðurstaða Vilhjálms um ískjarnarannsóknir Claus Hammers verður að
teljast afgerandi en ólíklegt að margir séu sammála:
Hvis de er rigtige, sfi er der talc om et held, fordi pdstanden om at et oget
syreindhold i borekærner fra Gmúand skyldes nogen bestemmte vulkanudbrud pa
Island, forbliver alene et skon oggæt ...2"